NSND Thu Hà: Con nhà nòi hát tuồng, tràn trề lửa nghề dù qua bao năm tháng

Nghệ sĩ Thu Hà sinh ra trong một gia đình có truyền thống với nghề hát bội, nói không ngoa khi gia đình cô sống nhờ ca hát. Dường như việc hát nó ăn sâu tiềm thức để khi về già lửa nghề vẫn còn mãi.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống về hát bội, từ nhỏ, từng lớp lang, lời ca, điệu múa, cử chỉ của sân khấu tuồng đã thấm vào tâm hồn Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Thu Hà. Từ đó, bằng niềm đam mê cháy bỏng của mình với bộ môn sân khấu truyền thống của dân tộc, chị đã nỗ lực vượt qua khó khăn để cống hiến hết mình cho nghệ thuật tuồng.

Từ nhỏ, NSND Thu Hà đã được sống trong môi trường nghệ thuật tuồng. Trải qua nhiều thế hệ, gánh hát của gia đình chị luôn nhận được sự ái mộ của đông đảo khán giả các tỉnh Nam Trung bộ. Ông của chị - NSND Nho Túy - thuộc hàng "cây đa, cây đề" trong làng hát bội Việt Nam. Bố chị - Nghệ sĩ Ưu tú Quang Hảo - đã có những vai diễn in sâu trong lòng khán giả sân khấu tuồng một thuở. Ông cũng là chủ gánh hát bội Thùy Dương nổi tiếng ở các tỉnh Quảng Nam, Khánh Hòa. Lớn lên trong môi trường đậm chất nghệ thuật như thế, nên từ nhỏ, NSND Thu Hà đã mê mẩn với những vai diễn của các nhân vật tuồng

"Gia đình tôi sống nhờ vào gánh hát bội, nên từ thuở lên mười, tôi đã ngồi bên cánh gà sân khấu xem các cô, chú biểu diễn một cách say mê. Tôi cũng không hiểu vì sao mình lại mê tuồng đến thế. Nhiều đêm nằm ngủ, tôi vẫn mơ mình được diễn các vai yêu thích. Chính niềm đam mê đó là sức mạnh để tôi quyết tâm theo đuổi nghề kể cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất", NSND Thu Hà tâm sự.

Thấy được niềm đam mê của con gái đối với sân khấu hát bội, Nghệ sĩ Ưu tú Quang Hảo đã dày công luyện tập cho NSND Thu Hà. Khó khăn đối với chị khi mới bước vào nghề, đó là dù có niềm đam mê, nhưng chị không phải là người có năng khiếu với nghệ thuật tuồng. "Giọng hát thô, dáng người cao lớn, cử chỉ mạnh mẽ chính là những trở ngại của bản thân tôi khi đến với hát bội. Nhưng nhờ sự kiên trì chỉ dạy của ba, tôi đã dần khắc phục được những khuyết điểm của mình, biến chúng thành ưu điểm để theo nghề từ bấy đến nay", chị tâm sự.

Là con nhà nòi, nên từ nhỏ, NSND Thu Hà đã được bố rèn giũa những ngón nghề đặc biệt. Thay vì tập các vai đào trong nghệ thuật tuồng, chị lại được luyện cho đóng vai kép. Điều này cho thấy định hướng đúng của Nghệ sĩ Ưu tú Quang Hảo, cũng như sự nỗ lực của chị khi quyết tâm theo đuổi hát bội. Bởi trong nghệ thuật tuồng, nữ đóng vai nữ để thành công đã khó, nữ đóng vai nam càng khó gấp bội. Trong khi đó, với một người không được ưu đãi những tố chất nghệ thuật ban đầu như NSND Thu Hà thì sự nỗ lực đó là vô bờ bến. Để thành công, ngoài sự đam mê, nỗ lực còn là sự sáng tạo, ham học hỏi mọi lúc, mọi nơi của chị.

Còn nhớ, 13 năm trước, hàng trăm người, hầu hết là dân trong nghề ngồi dưới ghế khán giả vỗ tay không dứt khi NSƯT Thu Hà tung mình múa kiếm trên sân khấu như nữ tướng Bùi Thị Xuân rạng rỡ, uy nghi nơi chiến trận. Đó là một trong những vai diễn "để đời" của Thu Hà khi tham gia vở diễn cùng tên của Nhà hát Tuồng Khánh Hòa tại Hội diễn Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc năm 1999.

Bấy giờ, soạn giả Nguyễn Sĩ Chức nói với cô rằng, "Nữ tướng Bùi Thị Xuân" là kịch bản ông dành nhiều tâm sức "viết riêng cho Thu Hà", "gieo" chữ đến đâu, Nguyễn Sĩ Chức cảm nhận được giọng hát, điệu bộ và thần thái của Thu Hà đến đó. Vậy mà, trong suốt quá trình dựng vở, soạn giả Nguyễn Sĩ Chức cũng như đạo diễn, NSND Phạm Thị Thành không thể tưởng tượng "nữ tướng" Thu Hà xuất thần "khí khái và thăng hoa" đến vậy.

Trước đó, năm 1995, Thu Hà từng đoạt HCV qua vai diễn Sơn Tinh trong vở "Sơn Tinh-Thủy Tinh". Năm 1993, dự Liên hoan các trích đoạn tuồng hay do Bộ VHTT tổ chức tại "đất tuồng" - TP Huế, Thu Hà đã nhận 2 giải lớn: HCV vai Chu Du trong vở "Tam khí Chu Du" và giải đặc biệt dành cho diễn viên nữ đóng vai nam xuất sắc - Đổng Kim Lân trong vở tuồng "Sơn Hậu". Và trước nữa là khoảng thời gian 15 năm sau ngày giải phóng, nghệ danh Thu Hà gắn liền với hầu hết vai chính trên sân khấu tuồng nổi tiếng của cha nuôi là NSƯT Bốn Hảo. nhà tìm hiểu tuồng Mịch Quang nhiều lần khẳng định "Thu Hà là vàng ròng!"

Với sự nỗ lực hết mình, NSND Thu Hà đã tạo dựng cho mình một sự nghiệp nghệ thuật đáng tự hào với nhiều giải, danh hiệu và những vai diễn để lại ấn tượng sâu sắc với nhiều thế hệ khán giả. Nghệ sĩ Thu Hà từng đạt Huy chương Vàng Liên hoan trích đoạn tuồng hay năm 1993, Huy chương Vàng Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc các năm 1995, 1999, 2010. Năm 2001, nghệ sĩ Thu Hà được phong tặng Nghệ sĩ Ưu tú; năm 2012 được phong tặng NSND...

Tháng 5.2012, nghệ sĩ tuồng Trần Thị Thu Hà là người đầu tiên ở "Xứ trầm hương" Khánh Hoà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân (NSND). Suốt 40 năm qua, nhắc đến sân khấu tuồng Khánh Hòa là mọi người nhớ cô đào Thu Hà nổi tiếng "tài hoa" trong vai kép. Diễn tả tâm trạng lúc nhận tin vui, NSND Thu Hà thổ lộ: "Trào nước mắt... âm thầm giữ lửa!".

Hiện niềm đam mê, tình yêu đối với sân khấu tuồng vẫn luôn cháy bỏng trong chị, nhưng vì nhiều lý do khác nhau nên chị không thường xuyên đứng trên sân khấu phục vụ công chúng. Nhưng, niềm đam mê ấy đang được chị truyền lại cho thế hệ sau thông qua các buổi lên lớp tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang.

Cao Ngọc Sơn: Nổi danh "thần tốc" trong làng chèo, quá khứ đầy khó khăn Hoa Chỉ15:36:44 07/02/2025Từ nhiều năm nay, cái tên Sơn chèo - nghệ danh của Trung tá, Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) Cao Ngọc Sơn (Nhà hát Chèo Quân đội) đã trở nên quen thuộc với đông đảo công chúng yêu chèo.