NSND Kim Liên 4 lần hát cho Bác Hồ nghe, lý do qua đời khiến khán giả chua xót

NSND Kim Liên – giọng chèo đặc sắc xứ Thành Nam, bông sen vàng của làng Chèo Việt Nam đã qua đời sau thời gian dài lâm bệnh, hưởng thọ 84 tuổi. Bà từng được cố Bộ trưởng Ngoại giao Xuân Thủy tặng những câu thơ xúc động.

Lễ viếng NSND Kim Liên được tổ chức từ 17h ngày 25/5 tại TP. Nam Định. Lễ truy điệu diễn ra lúc 6h30 ngày 27/5. Sau đó, bà được hỏa táng tại Đài hóa thân Thanh Bình (TP. Nam Định) và an táng tại Nghĩa trang xã Xuân Trung, huyện Xuân Trường, TP. Nam Định.

NSND Kim Liên sinh năm 1942 tại tỉnh Nam Định, nguyên là Phó Trưởng đoàn Chèo Nam Hà (cũ). Bà sở hữu giọng hát và giọng ngâm vàng hiếm có trong nghệ thuật hát văn, hát chèo, ngâm thơ và là người đầu tiên đưa hát văn lên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam.

Bà được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vào năm 1988 và Nghệ sĩ Nhân dân vào năm 2015. NSND Kim Liên từng được cố Bộ trưởng Ngoại giao Xuân Thủy tặng bài thơ Đóa sen hồng, với những câu thơ xúc động: "Kim Liên như đóa sen hồng/Nam Hà như nước hồ trong mùa hè...".

Lần đầu bà được gặp Bác là ngày 21/5/1963, khi Người về thăm Nam Định. Dịp ấy, NSND Kim Liên vào vai Tâm trong trích đoạn chèo Cuộc đời theo Đảng, trích từ vở Chị Tâm bến Cốc của tác giả Tào Mạt, biểu diễn phục vụ Bác và đoàn công tác.

Lần thứ hai, vào ngày 21/12/1968 tại Phủ Chủ tịch, bà ngâm các đoạn trích Kiều gặp Kim Trọng, Kiều ở lầu Ngưng Bích cho Bác thưởng thức. Lần thứ ba, NSND Kim Liên được Bác chọn ngâm bài thơ chúc Tết Kỷ Dậu 1969 phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam – vì giọng bà sáng, truyền cảm và thể hiện đúng tinh thần thơ của Bác. Lần cuối cùng bà gặp Người là ngày 16/7/1969, khi được Bác tặng Huy hiệu và mời dùng cơm cùng.

Rưng rưng với câu chuyện về Bác Hồ, nghệ sĩ Kim Liên cho biết, bà còn được Bác Hồ tặng chiếc thước kẻ gỗ có khắc 3 chữ "S-N-K" (Suy - Nghĩ - Kỹ) mà Người tự tay gọt đẽo. Khi tôi tỏ ý muốn xem chiếc thước ấy, bà bảo, sau khi giữ bên mình mấy chục năm thì đến năm 2008, bà đã tặng lại Bảo tàng Hồ Chí Minh lưu giữ, bởi bà nghĩ kỷ vật này giờ đây đã là tài sản quốc gia chứ không phải của cá nhân mình nữa. "Lưu giữ chiếc thước bên người, tôi luôn khắc cốt ghi tâm lời dạy của Bác. Làm việc gì cũng phải suy nghĩ kỹ càng, thấu đáo và đưa ra quyết định một cách thận trọng, có tình, có lý. Nhất là trong nghệ thuật, tôi luôn không ngừng học hỏi, tìm tòi, sáng tạo trong cách diễn, những mong lột tả được tính cách của nhân vật, làm sao giọng hát phải thật tròn vành rõ chữ, ngọt ngào, tha thiết. Đến tận bây giờ, tôi vẫn thấy văng vẳng bên tai lời dạy của Người, muốn truyền cho thế hệ con cháu học tập, noi theo" , NSND Kim Liên kể.

Suốt gần 30 năm kể từ khi nghỉ hưu, bà luôn suy nghĩ rằng "một cánh én nhỏ chẳng làm nên mùa xuân" nên bà rất quan tâm đến việc truyền dạy cho thế hệ con cháu và những ai có nhu cầu học hát, bởi "chính họ sẽ là cánh tay nối dài để nghệ thuật truyền thống được gìn giữ, lưu truyền và sống mãi trong đời sống hôm nay". Bà bảo, khi nhiều người dân còn chưa mặn mà với nghệ thuật hát dân tộc thì trách nhiệm của người nghệ sĩ là phải nắm chắc, nắm vững lối hát và đặc biệt là phải sáng tạo khi thể hiện sao cho gần gũi, dung dị, dễ đi vào lòng người.

Cứ mỗi độ Tết đến xuân về, lòng nghệ sĩ Kim Liên lại náo nức, bồi hồi nhớ về những kỷ niệm với Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhớ về cái lần được ngâm bài thơ chúc Tết Kỷ Dậu 1969 - bài thơ chúc Tết cuối cùng của Bác Hồ kính yêu. Văng vẳng trong không gian phòng khách giữa căn nhà ở thành phố Nam Định, tôi lại được một lần nữa nghe lại giọng ngâm của nữ nghệ sĩ tài danh của mảnh đất này: "Năm qua thắng lợi vẻ vang/ Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to/ Vì độc lập, vì tự do/ Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào/ Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào/ Bắc - Nam sum họp xuân nào vui hơn". Phải khẳng định rằng, tuổi tác - thứ mà làm nhiều người rất sợ phải đối diện, không làm giọng ngâm của NSND Kim Liên thôi ấm áp, nồng đượm và trữ tình.

Ngay cả khi đã ngoài 80 tuổi, bà vẫn miệt mài hoạt động nghệ thuật không ngơi nghỉ. Cống hiến của bà đối với hát văn là vô giá. Bà là tấm gương sáng về lòng say nghề, tinh thần học hỏi không ngừng và ý chí vươn lên, để lại những thành tựu đáng trân trọng trong sự nghiệp nghệ thuật dân tộc.

Soạn giả Mai Văn Lạng - Trưởng phòng Dân ca và nhạc cổ truyền, Đài Tiếng nói Việt Nam - khẳng định nhờ có giọng hát của nghệ sĩ Kim Liên trên Đài mà hát văn được phục dựng, nghệ thuật hát văn trong hầu bóng được công nhận.

"Bước vào ngưỡng tuổi 80 bà vẫn đam mê cháy bỏng với nghệ thuật dân tộc, vẫn hoạt động không ngừng nghỉ. Cống hiến của bà cho hát văn là vô giá. Bà xứng đáng là tấm gương về sự say nghề, luôn phấn đấu học hỏi, vươn lên, đạt được những thành tích xuất sắc trong hoạt động nghệ thuật", soạn giả Mai Văn Lạng nêu.

"Bà đã về bên Tổ nghề, với bộ ba hát chèo lừng danh Kim Liên - Thế Tuyền - Xuân Thiệu... và để lại cho hậu thế cả một Mùa trăng dâng Bác qua giọng hát chầu văn có một không hai. Ngưỡng mộ và mãi thương nhớ bà" , đạo diễn Đỗ Duy Thông bày tỏ.

Nghệ sĩ Ưu tú Ngọc Sơn (Nhà hát Chèo Quân đội) từng kể, anh đến với nghệ thuật hát chèo, hát văn cũng từ cảm hứng được nghe NSND Kim Liên hát trên Đài Tiếng nói Việt Nam khi anh còn nhỏ. Và tôi nghĩ không chỉ Ngọc Sơn, nhiều nghệ sĩ khác cũng nuôi dưỡng niềm đam mê với nghệ thuật dân tộc từ giọng hát trời phú của NSND Kim Liên.

Soạn giả Mai Văn Lạng, Trưởng phòng Dân ca và nhạc cổ truyền Đài Tiếng nói Việt Nam khẳng định: "Chính từ giọng hát của nghệ sĩ Kim Liên trên Đài mà hát văn được phục dựng, nghệ thuật hát văn trong hầu bóng được công nhận. Có thể nói, cả cuộc đời bà luôn đau đáu với nghệ thuật dân tộc, bà có thể hát bất cứ lúc nào khi khán, thính giả yêu cầu. Giờ đây, bước vào tuổi 80 nhưng bà vẫn đam mê cháy bỏng với nghệ thuật dân tộc, vẫn hoạt động không ngừng nghỉ. Cống hiến của bà cho hát văn là vô giá. Bà xứng đáng là tấm gương về sự say nghề, luôn phấn đấu học hỏi, vươn lên, đạt được những thành tích xuất sắc trong hoạt động nghệ thuật".

Có được tận mắt chiêm ngưỡng những tấm bằng khen, giấy khen và các tấm huy chương tại các liên hoan, hội thi sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc trong phòng khách của gia đình bà mới thấy bà đã trải qua quá trình hoạt động nghệ thuật hăng say, sôi nổi và đạt nhiều thành tích nổi bật. Không quá lời khi nói bà là một trong những gương mặt nổi bật nhất của làng chèo, làng hát văn thành Nam. Chỉ tay lên tấm huy chương được treo trang trọng, bà bảo: "Đây là tấm huy chương đầu tiên của cuộc đời mình: Huy chương Bạc với vai Xuân Phương (tức Thị Phương) trong vở "Đôi ngọc lưu ly" tại Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1962, khi ấy tôi mới 20 tuổi. Những ngày còn trẻ, lòng nhiệt huyết, đam mê đã dẫn tôi đi biểu diễn ở khắp nơi, từ trong chiến trường đến những làng quê. Nói chung cứ ở đâu có khán giả là chúng tôi đến, hát một cách say sưa, nhiệt thành".

NSND Kim Liên qua đời Tình Lê22:33:00 25/05/2025Đạo diễn chèo Đỗ Duy Thông cho biết, NSND Kim Liên - giọng chèo đặc sắc thành Nam - vừa qua đời, hưởng thọ 84 tuổi.