Nấu cơm ở độ cao 5.000m: 'khóc thét' vì thành quả, rõ lý do Tây Tạng ăn lúa mạch

Việc nấu cơm trên đỉnh núi cao, đặc biệt ở độ cao 5.000 m, gặp phải một thách thức lớn do áp suất không khí thấp. Ở mực nước biển, áp suất khí quyển là khoảng 1 atm (101.325 Pa), khiến nước sôi ở nhiệt độ 100°C.

Nhưng khi độ cao tăng lên, áp suất giảm xuống, làm nhiệt độ sôi của nước giảm theo. Ở độ cao 5.000 m, áp suất khí quyển chỉ còn khoảng 0,54 atm, khiến nước sôi ở khoảng 83°C. Nhiệt độ này không đủ để làm mềm gạo, dẫn đến tình trạng cơm không thể chín hoàn toàn.

Hiện tượng này được giải thích bởi nguyên lý vật lý về áp suất hơi bão hòa. Khi áp suất khí quyển giảm, các phân tử nước cần ít năng lượng hơn để chuyển từ trạng thái lỏng sang hơi. Do đó, nước sôi ở nhiệt độ thấp hơn. Thực tế, các thí nghiệm vật lý đã chứng minh rằng nước có thể sôi ở nhiệt độ phòng nếu đặt trong môi trường chân không, tương tự như những gì xảy ra ở vùng núi cao.

Sự thay đổi nhiệt độ sôi theo độ cao đã được ghi nhận cụ thể. Ở độ cao 1.000 m, nước sôi ở khoảng 96,8°C; tại 3.000 m, nhiệt độ sôi giảm xuống 90°C; và ở độ cao 5.000 m, chỉ còn 83°C. Ở những nơi cao hơn như đỉnh Everest , nơi độ cao đạt 8.848 m, nước sôi ở mức 70°C. Nhiệt độ này không đủ để tiêu diệt vi khuẩn trong nước hoặc nấu chín hoàn toàn nhiều loại thực phẩm.

Tình trạng này đặt ra thách thức lớn cho người dân và nhà thám hiểm ở các khu vực cao. Để đối phó, nồi áp suất trở thành giải pháp hiệu quả. Nồi áp suất tăng áp suất bên trong nồi, cho phép nước sôi ở nhiệt độ cao hơn, từ đó giúp gạo chín mềm và các loại thực phẩm được nấu chín kỹ hơn. Đây là công cụ không thể thiếu đối với các gia đình sống ở vùng cao và những người leo núi.

Người dân ở các vùng núi cao thường phát triển những kỹ thuật nấu ăn đặc biệt để thích nghi. Ở Tây Tạng , họ sử dụng lúa mạch thay vì gạo, vì lúa mạch dễ nấu hơn ở nhiệt độ thấp. Ở các vùng cao Việt Nam, người dân thường hấp hoặc hầm thức ăn lâu để đảm bảo thực phẩm chín đều. Một số người còn rang gạo trước khi nấu để giảm thời gian làm mềm.

Không chỉ việc nấu cơm, các hoạt động khác như đun nước uống cũng gặp trở ngại. Ở những nơi áp suất thấp, nước sôi không đủ nóng để diệt khuẩn hiệu quả, khiến người dân phải dùng các biện pháp khử trùng bổ sung như viên lọc nước hoặc đun nước trong thời gian dài hơn.

Những thách thức này còn gây ảnh hưởng đến các nhà leo núi và nhà thám hiểm. Việc mang theo nồi áp suất hoặc sử dụng các loại thực phẩm dễ chế biến như mì khô trở thành lựa chọn phổ biến. Trong khi đó, các thiết bị hiện đại như nồi áp suất điện tử hoặc bếp chuyên dụng cho vùng cao đang được phát triển để cải thiện điều kiện nấu ăn ở những nơi này.

Những ghi nhận thực nghiệm cho thấy, ngay cả khi nhiệt độ sôi thấp, nước vẫn có thể bay hơi nhanh hơn ở độ cao lớn. Tuy nhiên, điều này không mang lại nhiều lợi ích trong việc nấu ăn mà chỉ khiến việc mất nước trở nên dễ dàng hơn. Để khắc phục, người dân địa phương và nhà khoa học không ngừng tìm kiếm giải pháp để thích nghi với môi trường khắc nghiệt của các vùng núi cao.

Vậy, trên núi cao chỉ được ăn cơm sống thôi ư? Đương nhiên là không rồi. Người ta đã chế tạo ra chiếc nồi áp suất thích hợp cho việc nấu cơm trong hoàn cảnh này.

Trên nắp nồi có một trục vít, bên trong có gioăng kín bằng cao su, khi vặn chặt trục vít, nắp nồi sẽ đậy kín nồi để không lọt hơi. Dùng nồi áp suất nấu cơm, hơi nước không có cách nào thoát ra, khi áp suất trong nồi đạt đến áp suất khí quyển là 1.013 bar thì điểm sôi của nước sẽ bằng với khi ở chân núi, có thể nấu chín cơm được.

Hiện nay, loại nồi áp suất bán trên thị trường thường khống chế áp suất vào khoảng 2,2 atmotphe, nhiệt độ cao nhất trong nồi có thể đạt được là 123 độ C. Dùng loại nồi áp suất này nấu cơm, nấu thức ăn vừa tiết kiệm nhiên liệu, vừa tiết kiệm được thời gian.

Tương tự, người ta đặt ra thử thách luộc trứng trên đỉnh Everest?. Do nhiệt độ sôi của nước thay đổi theo độ cao, lòng trắng và lòng đỏ của trứng sẽ không thể chín hoàn toàn nếu luộc trên đỉnh núi Everest cao 8.849 m.

Trứng có thể luộc lòng đào hoặc chín kỹ ở gần như mọi nơi trên hành tinh, nhưng không thể làm vậy ở điểm cao nhất trên Trái Đất so với mực nước biển là đỉnh Everest. Đây có thể không phải vấn đề cấp bách, nhưng quy tắc nhiệt động lực học phía sau thực tế này ảnh hưởng tới việc chuẩn bị cả thức ăn và nước uống ở nhiều nơi trên thế giới, theo IFL Science.

Với đỉnh Everest, vấn đề nằm ở áp suất không khí. Ở mực nước biển, nước sôi ở 100 độ C. Đó là điểm sôi. Khi tùy theo áp suất khác nhau, điểm sôi cũng thay đổi. Càng lên cao so với mực nước biển, nhiệt độ cần thiết để nước sôi càng thấp.

Bạn có thể sử dụng máy tính để tính chính xác điểm sôi ở vị trí của bạn, nhưng ước chừng với mỗi 300 m độ cao tăng thêm, nhiệt độ sôi giảm đi một độ C. Thị trấn La Rinconada trên núi Ananea thuộc dãy Andes, Peru là nơi có người ở vĩnh viễn cao nhất thế giới (5.52 m). Tại đó, nước sôi ở 82,8 độ C.

Đỉnh núi Everest cao hơn nhiều so với thị trấn La Rinconada, ở 8.849 m so với mực nước biển và áp suất bằng khoảng 1/3 áp suất khí quyển. Vì vậy, nhiệt độ sôi của nước tại đó giảm xuống 68 độ C. Mức này vẫn đủ nóng để gây ra vết bỏng nặng, nhưng không đủ để luộc chín hoàn toàn một quả trứng.

Cả lòng trắng và lòng đỏ của trứng cấu tạo từ những hợp chất khác nhau và protein đông lại ở nhiệt độ khác nhau. Lòng trắng bao gồm 54% ovalbumin, không đông cho tới khi đạt 80 độ C trong khi lòng đỏ cần ít nhất 70 độ C để cứng lại. Nhiệt độ của nước đun sôi sẽ không đủ để luộc chín trứng.

Nếu bạn ở trên đỉnh núi Everest và thực sự thèm trứng luộc, giải pháp duy nhất là sử dụng nồi áp suất. Phương pháp nấu đó sẽ làm tăng điểm sôi thông qua tăng áp suất bên trong nồi.

Đang nấu cơm trong bếp, người phụ nữ suýt đứng tim khi chứng kiến cảnh tượng diễn ra ở tòa nhà đối diện, vội vàng gọi báo quản lý Trang Vũ09:07:42 05/01/2025Theo đó, khi vô tình nhìn ra bên ngoài khi đang nấu ăn, cô như chết lặng khi thấy ở tòa nhà đối diện căn hộ của mình có một cô bé đang trèo ra khỏi cửa sổ, đứng trên bậu cửa và vẫy tay chào người ở dưới.