Lai lịch ngôi đền cổ khiến Thái - Cam tranh chấp hơn 1 thế kỷ, ẩn chứa thứ sốc!

Ẩn mình trên đỉnh núi đá giữa Campuchia – Thái Lan, Preah Vihear là tuyệt tác kiến trúc Khmer cổ và là tâm điểm tranh chấp suốt hơn 1 thế kỷ. Lai lịch của ngôi đền ẩn chứa những bí mật gây sốc, khiến 2 nước phải tranh chấp hơn 1 thế kỷ qua.

Ngôi đền Preah Vihear là một tuyệt tác kiến trúc cổ kính, mang đậm dấu ấn của Đế quốc Khmer. Ngôi đền đầu tiên được bắt đầu xây dựng vào đầu thế kỷ IX để thờ thần Shiva, và trong những thế kỷ tiếp theo, nó dần được mở rộng và hoàn thiện. Những di vật được tìm thấy ở khu vực này cho thấy đây từng là một khu định cư quan trọng của Đế quốc Khmer vào thế kỷ XII. Những phần còn sót lại sớm nhất của ngôi đền có niên đại từ thời Koh Ker vào thế kỷ X, khi kinh đô của Đế quốc Khmer gần với Preah Vihear hơn so với khi nó ở Angkor. Mặc dù có một số yếu tố thuộc phong cách Banteay Srei cuối thế kỷ X, nhưng phần lớn ngôi đền được kiến tạo dưới thời các Vua Suryavarman I và Suryavarman II trong nửa đầu thế kỷ XI và XII.

Kiến trúc của đền mang phong cách Banteay Srei với những điêu khắc trên đá sa thạch cực kỳ tinh xảo. Kiến trúc phức hợp của ngôi đền chạy theo trục Bắc Nam dài 800m, bao gồm một bờ đường đắp cao và những bậc tam cấp dẫn lên điện thờ nằm trên đỉnh khu vực đền thờ phía Nam. Vị trí này có độ cao "khủng" 120m so với khu Bắc và 525m so với đồng bằng Campuchia, tạo nên một tầm nhìn ngoạn mục và vị thế chiến lược.

Đường lên điện thờ có năm cột lớn, được đánh số thứ tự từ ngoài vào, và du khách sẽ gặp cột lớn thứ năm trước tiên. Mỗi cột có những độ cao khác nhau và ở mỗi vị trí, du khách không thể thấy toàn bộ quang cảnh ngôi đền trừ khi bước vào cổng chính. Cột thứ năm theo kiểu kiến trúc Koh Ker vẫn giữ lại những vết sơn đỏ từ thời gian trước, mặc dù ngói đỏ bây giờ không còn nữa. Cột thứ tư nằm ở phía sau có từ triều đại Khleang/Baphuon và được xem là một "kiệt tác của Preah Vihear". Cột thứ ba lớn nhất và nằm giữa hai phòng lớn, muốn đến được đền thờ phải thông qua hai sân liên tiếp nhau. Sự phức tạp và tinh xảo trong kiến trúc của ngôi đền đã minh chứng cho sự tài ba của người Khmer cổ đại.

Cuộc tranh chấp về quyền sở hữu ngôi đền bắt đầu từ năm 1904, khi Vương quốc Xiêm (Thái Lan) và thực dân Pháp thành lập một ủy ban chung để phân định ranh giới. Năm 1907, sau khi điều tra, người Pháp đã đưa ra bản đồ, trong đó thể hiện vị trí chính xác khu vực đền Preah Vihear nằm ở Campuchia. Mặc dù vậy, cuộc tranh chấp vẫn âm ỉ cho đến khi bùng nổ trở lại.

Năm 1954, sau khi quân đội Pháp rút khỏi Campuchia, Thái Lan đã chiếm giữ ngôi đền. Campuchia phản đối và yêu cầu Tòa án Công lý Quốc tế (Tòa án Thế giới) phân xử. Cuộc chiến pháp lý kéo dài, và Tòa án đã xem xét vụ việc không chỉ dựa trên những di sản văn hóa, mà còn cân nhắc những biện pháp chuyên môn kỹ thuật phân định ranh giới.

Ngày 15/6/1962, Tòa án đã đưa ra một phán quyết sốc: phần thắng thuộc về Campuchia và yêu cầu Thái Lan trả lại mọi di vật đã đưa ra khỏi ngôi đền. Phán quyết này đã chấm dứt một cuộc tranh chấp kéo dài và khẳng định quyền sở hữu của Campuchia đối với di sản văn hóa quan trọng này. Tuy nhiên, những căng thẳng vẫn còn đó, và ngôi đền đã trải qua nhiều thăng trầm. Ngôi đền đã mở cửa trong một thời gian ngắn cho công chúng vào năm 1982, nhưng sau đó lại bị Khmer Đỏ chiếm đóng. Ngôi đền được mở cửa trở lại vào cuối năm 1998 và Campuchia hoàn tất việc xây dựng vào năm 2003.

Năm 2007, đề nghị công nhận Preah Vihear là Di sản Văn hóa Thế giới của Campuchia bị bác bỏ do tranh chấp với Thái Lan. Tuy nhiên, một năm sau, với sự ủng hộ bất ngờ từ Thái Lan, ngôi đền đã chính thức được UNESCO công nhận, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa, trở thành báu vật của nhân loại.

Thái Lan bắt nhóm binh sĩ Campuchia sau lệnh ngừng bắn Nguyễn Tiến10:51:49 31/07/2025Campuchia cáo buộc Thái Lan bắt nhóm binh sĩ đang tiếp cận nhằm thể hiện thiện chí, trong khi Bangkok cho biết những người này ra đầu hàng.