Trương Nghệ Mưu, Châu Tinh Trì, Vương Gia Vệ: Những tượng đài đuối sức trong cuộc đua với thời đại?

Nhiều năm trở lại đây, Trương Nghệ Mưu bắt đầu trượt dài trong các tác phẩm của mình. Bắt đầu bằng Kim Lăng Thập Tam Hoa (2011) với sự góp mặt của ngôi sao Hollywood Christian Bale.

Dù là biểu tượng võ thuật Lý Tiểu Long hay anh hùng hành động được sùng bái Châu Nhuận Phát, điện ảnh Hồng Kông đã đốn tim thế giới, mang những thần tượng địa phương ra mắt sân khấu quốc tế, tst cả là nhờ vào nỗ lực của những diễn viên tài năng, và đương nhiên, sự nhạy bén của các đạo diễn khi đưa kịch bản lên màn ảnh. Từ những tác gia huyền thoại đến những ngôi sao mới nổi lên, các đạo diễn Hồng Kông đã sống chết để tìm cách mới sáng tạo, để mang đến những tác phẩm tốt nhất.

Đã rất lâu rồi, nhắc đến điện ảnh Hoa ngữ người ta sẽ nêu lên những cái tên gắn liền với thời đại như Trương Nghệ Mưu, Trần Khải Ca, Trương Quân Chiêu... Họ đã làm được những thành tựu lớn, không chỉ tạo dựng tên tuổi cá nhân mà còn vẽ ra rất nhiều phần quá khứ huy hoàng mà điện ảnh Hoa ngữ, thậm chí là cả thế giới, đến nay vẫn chưa thể đoạt tuyệt.

Thế nhưng, cuộc vui nào cũng tàn như một quy luật, "bom tấn" Yêu Miêu Truyện năm 2018 của Trần Khải Ca đã nhận phải khá nhiều chỉ trích trong việc phô diễn kĩ thuật màu mè mà bỏ rơi phần kết cấu. Tương tự với nhiều phim của Trương Nghệ Mưu trong nhiều năm gần đây, khán giả chỉ còn cảm thấy ngao ngán.

Trương Nghệ Mưu

Trương Nghệ Mưu là một tên tuổi lớn, là đạo diễn thuộc thế hệ thứ 5 của điện ảnh Trung Quốc vẫn còn siêng năng hoạt động đến tận bây giờ. Không chỉ người Trung Quốc mà cả người Việt Nam hay người phương Tây vẫn xem Trương Nghệ Mưu là một trong số ít đạo diễn đại diện cho điện ảnh Hoa Ngữ. Điều này không khó hiểu bởi vì Trương Nghệ Mưu đã có hơn 40 năm làm phim với đủ mọi thể loại. Từ chính kịch, hài kịch đến cả phim võ thuật sử thi cùng rất nhiều những thành công tầm cỡ.

Nhắc đến Trương Nghệ Mưu là nhớ ngay đến Lồng Đèn Đỏ Treo Cao, Cúc Đậu, Chuyện tình Cây Táo Gai, Đường Về Nhà, Anh Hùng, Thập Diện Mai Phục, Hoàng Kim Giáp, Vụ Án Ba Phát Súng, v.v.. Những đóng góp của Trương Nghệ Mưu cho điện ảnh nước nhà nhiều đến nỗi ông được giao cho trọng trách tổng đạo diễn của lễ khai mạc/bế mạc Olympic Bắc Kinh vào năm 2008.

Năm 2002, Anh Hùng của Trương Nghệ Mưu với sự góp mặt của loạt sao Hoa Ngữ đình đám như Lý Liên Kiệt, Chương Tử Di, Trương Mạn Ngọc, Lương Triều Vỹ đã phá kỉ lục doanh thu phòng vé ở Trung Quốc, và có những thành công đáng ngưỡng mộ trên thị trường quốc tế.

Sự chuyển mình điệu nghệ của Trương Nghệ Mưu từ các tác phẩm nghệ thuật sang những bom tấn giải trí đã đưa tên tuổi ông lên một đẳng cấp khó ai bì kịp.

Nhưng trong nhiều năm trở lại đây, Trương Nghệ Mưu bắt đầu trượt dài trong các tác phẩm của mình. Bắt đầu bằng Kim Lăng Thập Tam Hoa (2011) với sự góp mặt của ngôi sao Hollywood Christian Bale.

Bộ phim đã khiến người hâm mộ hơi ngạc nhiên vì sự xuống dốc của ông trong việc cân bằng giữa kinh phí, chất lượng, yêu cầu thị trường và phong cách cá nhân. Và rồi Trường Thành (2016) đã đẩy sự hung hãn của người hâm mộ đến điểm cực hạn bằng những lời chỉ trích nặng nề, thậm chí là những ý kiến muốn ông bỏ nghề đạo diễn.

Thật sự, với những người từng si mê phim của Trương Nghệ Mưu thì Trường Thành là một mớ hỗn độn được lấp liếm bằng các ngôi sao và sự màu mè. Không thể phủ nhận tài năng của ông trong việc xử lý số kinh phí khổng lồ của các nhà đầu tư Hollywood (150 triệu đô) bằng những hình ảnh mãn nhãn hoành tráng nhưng vì ông chính là Trương Nghệ Mưu, là một đại diện sáng giá của điện ảnh Hoa Ngữ nên bộ phim kia đã trở thành thảm họa.

Không phải do công chúng quá khắt khe, một bước đạp đổ mọi cống hiến mà do chính Trương Nghệ Mưu đã liên tục thể hiện sự lúng túng của mình trong những bộ phim bom tấn. Trong khi đó, Đường Về Nhà (1999) hay Chuyện Tình Cây Táo Gai (2010) vẫn thể hiện rất rõ ràng phong cách quen thuộc của ông trong các tác phẩm cũ.

Châu Tinh Trì - Chú ngựa chiến dai sức

Khi Hong Kong được trả về với Trung Quốc và trở thành đất nước hai chế độ cũng là lúc điện ảnh Hong Kong bùng nổ với những nhân tài, như một sự chứng tỏ mạnh mẽ mang bản sắc dân tộc. Thành công của điện ảnh Hong Kong suốt một thời gian dài đã khiến Trung Quốc phải e dè, đồng thời khẳng định vững chắc vị trí những tên tuổi lớn như Từ Khắc hay Vương Gia Vệ. Trong bối cảnh đó, có một nhân vật đã bừng sáng nhờ dòng phim hài và thành công bền vững đến tận hôm nay, Châu Tinh Trì.

Xuất thân là diễn viên TVB nhưng không có những vai diễn gây chú ý ở đài. Năm 1994, Châu Tinh Trì bắt đầu tự biên kịch và tham gia đạo diễn một số phim. Trong đó có Đại Thoại Tây Du: Tiên Lý Kỳ Duyên gây ấn tượng bởi câu chuyện tình của kiếp sau Tôn Ngộ Không và Tử Hà Tiên Tử. Đến năm 2001, Đội Bóng Thiếu Lâm thành công rực rỡ, phá vỡ kỉ lục doanh thu phòng vé Hong Kong năm đó và là bộ phim định hình phong cách Châu Tinh Trì về sau.

Sau đó, Tuyệt Đỉnh Kung Fu tiếp tục phá vỡ kỉ lục doanh thu của Đội Bóng Thiếu Lâm và đưa tên tuổi Châu Tinh Trì rạng danh trên trường quốc tế. Những tác phẩm sau đó như CJ7 (đây cũng là phim cuối cùng anh tham gia diễn xuất), Tây Du Ký: Mối Tình Ngoại Truyện (2013), Mỹ Nhân Ngư (2016) đều đi theo công thức rất đặc trưng của Châu Tinh Trì: độc đáo, hài hước và nhiều tầng nghĩa sâu cay.

Mỹ Nhân Ngư (2016) cũng chính là tác phẩm ăn khách nhất tính đến thời điểm này của Châu Tinh Trì khi mang về hơn 553 triệu đô trên toàn cầu, một con số mà Hollywood cũng phải ngưỡng mộ. Câu chuyện về cô người cá được kể bằng những chất liệu hài hước nhưng vẫn thấm đẫm ý nghĩa nhân văn cùng thông điệp về môi trường đã chinh phục "ngọt xớt" trái tim khán giả.

Thành công là thế, nhưng phần 2 của Mối Tình Ngoại Truyện (2017) khi Châu Tinh Trì chỉ kiêm nhiệm vai trò sản xuất lại không đạt được hiệu quả như mong đợi. Có người đã đặt những câu hỏi xoay quanh việc Châu Tinh Trì đã bắt đầu bớt duyên, cũng như việc đẩy vị trí đạo diễn cho Từ Khắc trong bộ phim mới.

Hai tên tuổi lớn "song kiếm hợp bích" cùng thế mạnh rất rõ ràng của cả hai nhưng đồng thời cũng lộ ra những khuyết điểm khiến cho phim không được như kì vọng.

Tất nhiên, Mối Tình Ngoại Truyện 2 vẫn là một phim thành công về doanh thu cộp mác Châu Tinh Trì. Nhưng cũng đồng thời chứng tỏ sự đuối sức trong việc kiên trì định hình phong cách đặc trưng của bản thân anh mà không có người kế thừa hay cạnh tranh.

Sự can thiệp của Từ Khắc, cũng là một nhà sản xuất và đạo diễn có phong cách riêng, lại góp phần đưa vị thế của bộ phim rớt xuống một bậc. Nếu lúc trước khi điện ảnh Hong Kong còn đa dạng và phim của Châu Tinh Trì như một chân kiềng hoàn hảo thì có lẽ sắp tới anh sẽ phải cố gắng hơn để giữ được sự kỳ vọng của khán giả khi mà điện ảnh Hong Kong càng ngày càng nhạt nhòa. Châu Tinh Trì siêng năng như một con ngựa chiến nhưng cũng là một hoàng đế cô độc.

Vương Gia Vệ - Luôn là một câu hỏi khó

Dù không sở hữu những con số doanh thu khủng khiếp nhưng phim của Vương Gia Vệ luôn được công nhận về chất lượng đặc thù. Ngôn ngữ điện ảnh trong phim của Vương Gia rõ nét và cực kì riêng biệt. Thậm chí nó còn ảnh hưởng đến các tác phẩm khác như Moonlight của Barry Jenkins (đoạt Oscar năm 2017).

Phim của Vương Gia Vệ rất đặc biệt với những câu chuyện đậm tính lãng mạn và hình ảnh được trau chuốt. Điển hình như Đông Tà Tây Độc từng thua thảm bại ở phòng vé nhưng về sau lại được ca ngợi như một tuyệt tác.

Trong số 10 phim điện ảnh mà Vương Gia Vệ đã thực hiện, có những phim đã trở thành biểu tượng như A Phi Chính Truyện, Trùng Khánh Sâm Lâm hay Hoa Vạn Niên Hoa (còn gọi là Tâm Trạng Khi Yêu). Không chỉ Hong Kong mà cả thế giới đều xem Vương Gia Vệ như một tài năng đặc biệt của nền điện ảnh với những tác phẩm đậm nét cá nhân và thừa tính nghệ thuật.

Sở hữu một loạt những giải thưởng điện ảnh trong vai trò đạo diễn nhưng gần đây, khi chuyển sang vị trí sản xuất thì Vương Gia Vệ không khỏi khiến người hâm mộ bàng hoàng. Hai bộ phim ra mắt trong 2016 do Vương Gia Vệ làm giám chế là Đại Đường Huyền Trang và Người Lái Đó thật sự là những thảm họa. Những bất cập trong việc dung hòa nét riêng của các đạo diễn và đặc trưng của giám chế Vương Gia Vệ đã khiến hai bộ phim kém xa kì vọng.

Có thể nói Vương Gia Vệ như một dấu hỏi lớn với công chúng, một vị vua cô độc khác của điện ảnh Hong Kong khi mà chất riêng quá rõ ràng nhưng chẳng có người kế thừa trong thời đại mới.

Những cái tên khác...

Thật ra điện ảnh Hoa ngữ không chỉ có Trương Nghệ Mưu, Vương Gia Vệ, hay Châu Tinh Trì. Còn những Trần Khải Ca, Ngô Vũ Sâm, Hầu Hiếu Hiền (Đài Loan), Từ Khắc âu lại là những người thảnh thơi hơn khi mạnh dạn rời bỏ guồng quay của thời cuộc, đôi khi quay lại với một dự án được đầu tư lớn, dùng danh tiếng mình sẵn có để bán phim chứ gần như thời đại này không còn dành cho họ nữa.

Những cái tên của thế hệ đi sau như Khương Văn, Lâm Siêu Hiền thì vẫn đang miệt mài trong các dự án của họ và vẫn chưa có những tác phẩm mang tầm ảnh hưởng thực sự lớn.

Châu Tinh Trì, Trương Nghệ Mưu và những nghệ sĩ có tầm ảnh hưởng lớn với giải trí Hoa ngữ Yang Mi21:45:11 18/03/2022Lý An, Trương Nghệ Mưu, Từ Khắc,...là những cái tên đã đưa điện ảnh Hoa ngữ vương tầm cao trong những thập niên 80-90