Miền Nam Việt Nam ít bão nhờ rào chắn vô hình, nhưng lại tiềm ẩn hiểm họa?

Từ xưa đến nay, bão là một trong những hiện tượng thời tiết khắc nghiệt nhất trên Trái Đất, với sức tàn phá vô cùng mạnh mẽ. Thế nhưng, có một khu vực mà các cơn bão hầu như không bao giờ xuất hiện.

Khu vực được nói đến chính là đường xích đạo. Việc bão không thể vượt qua đường xích đạo có liên quan đến hiệu ứng Coriolis, được đặt theo tên nhà khoa học người Pháp Gaspard-Gustave de Coriolis. Đây là hiện tượng gây ra bởi vòng quay của Trái Đất, tác động đến sự chuyển động của không khí và nước làm cho chúng bị lệch hướng.

Ở Bắc bán cầu, không khí và nước bị lệch về phía phải, trong khi ở Nam bán cầu, chúng bị lệch về phía trái. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến dòng chảy của các đại dương mà còn tác động lớn đến cách các hệ thống thời tiết, đặc biệt là các cơn bão, hình thành và phát triển.

Để một cơn bão nhiệt đới có thể hình thành, cần có ba yếu tố chính: nước biển ấm, độ ẩm cao và một vòng quay nền. Nước biển ấm cung cấp năng lượng cho các cơn bão phát triển, trong khi độ ẩm cao giúp duy trì hệ thống thời tiết này.

Thế nhưng, yếu tố vòng quay nền mới chính là điều kiện quyết định để các cơn giông và hệ thống thời tiết tổ chức thành một cơn bão hoàn chỉnh với hình thái xoắn ốc đặc trưng. Và hiệu ứng Coriolis là nguồn cung cấp vòng quay này, cho phép các khối khí xoay tròn, tạo thành cấu trúc bão.

Tuy nhiên, tại khu vực gần đường xích đạo, hiệu ứng Coriolis gần như không tồn tại. Do đó, ngay cả khi có đủ nhiệt độ và độ ẩm, các cơn bão vẫn không thể phát triển thành những hệ thống xoắn ốc mạnh mẽ như ở các khu vực khác xa xích đạo. Đây chính là lý do vì sao nói bão không thể vượt qua đường xích đạo.

Được biết, khu vực xung quanh đường xích đạo, trong khoảng 5 độ vĩ độ về phía bắc và nam, thường gọi là "vùng ảm đạm", nơi hiệu ứng Coriolis quá yếu để có thể thúc đẩy sự phát triển của cơn bão. Nói một cách dễ hiểu hơn, nếu một cơn bão tiến gần đến khu vực này, cấu trúc xoắn ốc của nó sẽ dần suy yếu và tan rã.

Lực Coriolis không đủ mạnh để duy trì vòng quay của cơn bão, khiến nó về cơ bản tan biến khi tiếp cận xích đạo. Như thể có một rào cản vô hình nào đó, ngăn không cho các cơn bão vượt qua để tiến vào bán cầu đối diện. Ngoài ra, ngay cả khi những cơn bão hình thành cách xa xích đạo, chúng cũng không có xu hướng tiến gần khu vực này.

Thay vào đó, hiệu ứng Coriolis lại đẩy chúng ra xa hơn. Đây gọi là cơ chế "trôi dạt beta", một hiện tượng mà hiệu ứng Coriolis khiến các cơn bão nhiệt đới di chuyển về phía bắc ở Bắc bán cầu và về phía nam ở Nam bán cầu. Điều này giải thích vì sao các cơn bão nhiệt đới thường di chuyển ra khỏi vùng xích đạo và không bao giờ tiến lại gần.

Mặc dù, các cơn bão hầu như không bao giờ hình thành gần xích đạo, nhưng vẫn có một số trường hợp ngoại lệ hiếm hoi. Một trong những trường hợp đáng chú ý nhất là bão Vamei vào năm 2001. Khi ấy, Vamei đã hình thành chỉ cách đường xích đạo 160 km, gần hơn bất kỳ cơn bão nhiệt đới nào từng được ghi nhận.

Sự kiện này được coi là một dị thường khí tượng, do các điều kiện khí quyển đặc biệt hiếm gặp kết hợp tạo nên. Tuy nhiên, khả năng nó phát triển thành một cơn bão mạnh và di chuyển qua đường xích đạo vẫn là cực kỳ thấp, gần như không thể xảy ra.

Và sự hình thành của bão Vamei, không làm thay đổi quy luật tổng quát rằng các cơn bão không thể vượt qua đường xích đạo. Cũng như càng khẳng định thêm tầm quan trọng của hiệu ứng Coriolis trong việc kiểm soát sự hình thành và di chuyển của các cơn bão.

Dù rằng, khả năng bão vượt qua xích đạo là cực kỳ thấp, nhưng biến đổi khí hậu có thể làm tăng sức mạnh của các cơn bão nhiệt đới. Với nước biển ấm lên, năng lượng dành cho các cơn bão có thể lớn hơn, khiến chúng trở nên mạnh mẽ và gây ra thiệt hại lớn hơn. Do đó, trong tương lai, nhân loại có thể thấy các cơn bão mạnh hình thành ở gần xích đạo hơn, nhưng vẫn không có khả năng vượt qua khu vực này.

Việc các cơn bão không thể vượt qua đường xích đạo có những tác động quan trọng đối với các mô hình khí hậu và thời tiết trên toàn cầu. Điều này tạo ra sự phân chia rõ ràng giữa Bắc bán cầu và Nam bán cầu, với mỗi bán cầu có các mùa bão và hệ thống thời tiết riêng biệt. Giúp các nhà khí tượng học và khí hậu học dễ dàng hơn trong việc nghiên cứu cũng như dự báo hoạt động của bão, từ đó giảm thiểu thiệt hại do nó gây ra.

Ở Việt Nam, miền Nam là nơi ít chịu ảnh hưởng thiên tai hơn miền Bắc và Trung. Chỉ khi vào mùa đông, khu vực Tây Nam Bộ (cận mùa khô) thì các tỉnh tại đây mới bắt đầu chịu tác động của bão, là do nằm ở vị trí có vĩ độ thấp (gần xích đạo). Mà gần xích đạo thì hiệu ứng Coriolis quá yếu để có thể thúc đẩy sự phát triển của cơn bão.

Vào mỗi mùa hè, do sự tác động của rãnh áp thấp mờ ngự trị tại Bắc Bộ thì nó luôn kéo bão đi dịch lên phía Bắc còn khu vực Tây Nam Bộ, tuy không chịu ảnh hưởng từ bão nhưng do tâm bão hút gió mùa Tây Nam, nên không thể tránh khỏi những trận mưa như trút nước.

Tuy nhiên, không phải ở miền Nam chưa từng đón bão mạnh. Bằng chứng là tháng 11/1997, siêu bão Linda đi vào khu vực này gây ra hậu quả khủng khiếp, với khoảng 3.000 người chế.t và mất tích, 1.232 người bị thương, khoảng 200.000 ngôi nhà bị tàn phá. Trong đó, Cà Mau là tỉnh chịu thiệt hại nặng nề nhất.

Chưa hết, vào tháng 12/2006, bão Durian đổi hướng đổ bộ vào Nam Bộ đã khiến 105 người chế.t và mất tích, làm bị thương 409 người tại 12 tỉnh thành mà nó đi qua. Nguyên nhân khiến thiệt hại trở nên thảm khốc khi có bão đổ bộ là vì, người dân miền Nam ít có kinh nghiệm ứng phó với những cơn bão lớn và thường chủ quan trước diễn biến thời tiết.

Bão "thần tốc nhất lịch sử" đã đổ bộ, diễn biến trùng khớp với dự đoán bà Vanga? Hướng Dương21:55:03 27/09/2024Cơn bão thần tốc nhất lịch sử - Helene chính thức đổ bộ, có ít nhất 3 người đã ra đi. Những diễn biến này được cho là trùng khớp với lời tiên tri của bà Vanga về năm 2024.