Mai Châu: Tiểu thư bỏ nhung lụa theo cách mạng, bậc thầy phản diện, vừa qua đời

Mai Châu được biết đến là một trong những diễn viên gạo cội của điện ảnh Cách mạng Việt Nam. Bà đã cống hiến cho nghệ thuật hơn 4 thập kỷ với loạt vai diễn lớn nhỏ, vừa qua đời ở tuổ.i 98.

Mai Châu Mai tên đầy đủ là Mai Thị Châu (sinh ngày 10 tháng 1 năm 1927 tại thành phố Vinh, Nghệ An) là một nữ diễn viên nổi tiếng từ những năm 60, 70 của thế kỷ 20. Trong gần 50 năm hoạt động nghệ thuật, bà ghi dấu ấn với khoảng 30 vai diễn lớn nhỏ, trải dài từ thời chiến đến khi đất nước đổi mới.

Mai Châu là con út trong một gia đình có truyền thống kinh doanh tại thành phố Vinh. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã tạo nên bước ngoặt lớn trong cuộc đời tiểu thư nhà giàu. Bà tham gia lực lượng phụ nữ Cứu quốc và sau đó là tự vệ của thành phố Vinh.

Đến tháng 12, Mai Châu lên đường "Nam tiến". Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, nữ nghệ sĩ tiếp tục ở lại miền Nam và tham gia công tác văn nghệ trong Đoàn Tuyên truyền Giải phóng quân. Năm 1947, bà trở thành diễn viên đoàn kịch Tiề.n Tuyến.

Năm 1956, Mai Châu chính thức được nhận vào Xưởng phim Việt Nam (nay là Hãng phim truyện Việt Nam) và bắt đầu công tác trong bộ phận lồng tiếng cho phim nước ngoài cùng các diễn viên Trịnh Thịnh, Đức Hoàn.

Khi Trường Điện ảnh Việt Nam (nay là Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội) mở lớp đào tạo diễn viên khóa 1, bà cùng một số đồng nghiệp đã tham gia và vẫn phải hoàn thành bài vở như sinh viên chính quy. Từ năm 1959, bà được chọn làm diễn viên chính thức của Xưởng phim.

Một thời gian sau, Mai Châu góp mặt trong phim "Chung Một Dòng Sông" (1959) - tác phẩm đầu tiên của điện ảnh Cách mạng Việt Nam, mở đầu cho một loạt các vai diễn trong nhiều bộ phim nổi tiếng ra đời vào giai đoạn đầu non trẻ của ngành.

Cùng với các diễn viên tốt nghiệp lớp Diễn viên K1 và K2 Trường Điện ảnh Việt Nam, Mai Châu đã đóng khoảng 30 vai diễn lớn nhỏ trong các phim truyền hình, điện ảnh. Tiêu biểu có thể kể đến: Cô Gái Công Trường (1960), Chị Tư Hậu (1963), "Đi Bước Nữa" (1964), đặc biệt là vai chính trong tác phẩm nổi tiếng "Cuộc Chiến Đấu Vẫn Còn Tiếp Diễn" (1966)...

Để có được vai này, Mai Châu phải vượt qua vòng tuyển chọn khắt khe với sự góp ý của Bộ Công an – điều hiếm có thời bấy giờ khi diễn viên thường được mời trực tiếp. Cùng với sự trợ giúp từ các nghệ sĩ Lâm Tới, Ngô Nam, nghệ sĩ hóa thân xuất sắc thành nữ gián điệp xinh đẹp, ranh mãnh, đến mức khi phim chiếu, cố Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn còn phải khen ngợi bà.

Kể từ đó, sự nghiệp diễn xuất của Mai Châu thăng hoa, liên tục được mời đảm nhận các vai phản diện. "Tuy cũng có lúc thèm được đóng chính diện, nhưng mà tôi vẫn rất vui", nữ nghệ sĩ từng chia sẻ.

Nhờ vẻ đẹp đài các, Mai Châu càng hợp với các vai sắc sảo, có phần ghê gớm như Phó Đoan (Sao Tháng Tám), vợ Bá Kiến (Làng Vũ Đại Ngày Ấy), Hoàng Thái hậu (Đêm Hội Long Trì) hay người mẹ mưu mô trong Lá Ngọc Cành Vàng.

Riêng vai bà Nghị Quế trong "Chị Dậu" (1981) được xem là đỉnh cao sự nghiệp của Mai Châu. Nhân vật mưu mô, độc đoán nhưng đầy sức hút của bà trở thành biểu tượng cho những vai phản diện trong điện ảnh Việt. Nhiều khán giả lớn tuổ.i vẫn còn nhớ như in ánh mắt sắc lạnh, giọng nói đanh thép của nhân vật này. Nghệ sĩ cho biết, nhờ kinh nghiệm sống trong thời chiến nên bà hiểu không khí, tinh thần của Nghị Quế từ đó thể hiện tròn trịa vai diễn.

Ngoài diễn xuất, Mai Châu cũng thường xuyên tham gia lồng tiếng cho các tác phẩm nước ngoài, sau đó có kinh nghiệm thì làm đạo diễn lồng tiếng. Sự tháo vát, đảm đang của cô tiểu thư nhà giàu còn thể hiện ở các công việc mà bà nhận làm thêm cho các chương trình kịch truyền thanh của đài Tiếng nói Việt Nam.

Mai Châu đã miệt mài đóng phim và gắn liền với nghề đến năm hơn 80 tuổ.i. Tác phẩm cuối cùng bà tham gia là "Bi! Đừng Sợ" của đạo diễn Phan Đăng Di. Bà cũng đã được nhà nước phong tặng danh hiệu NSƯT từ đầu những năm 1990.

Bên cạnh tài năng nghệ thuật, nhan sắc của Mai Châu một thời khiến bao người ngưỡng mộ khi được xem là mỹ nhân màn ảnh. Người ta nói hồng nhan bạc mệnh nhưng bà là một minh chứng sống cho điều ngược lại. Nghệ sĩ lập gia đình vào năm 19 tuổ.i khi đang ở đoàn kịch tiề.n tuyến.

Cuộc hôn nhân của Mai Châu và ông Vũ Kỳ Lân, một nghệ sĩ và là quân nhân vô cùng viên mãn. Họ đã tạo dựng một mái ấm hạnh phúc, nơi mà tình yêu và sự ủng hộ lẫn nhau là nền tảng vững chắc. Ông Lân luôn tôn trọng công việc của Mai Châu và chưa bao giờ ghen tuông hay trách móc về những vai diễn của bà. Trong quãng thời gian khó khăn, ông luôn đứng sau hỗ trợ để bà có thể toàn tâm cống hiến cho nghệ thuật.

Vợ chồng Mai Châu có 4 người con, 2 trai 2 gái nhưng không ai theo nghệ thuật. Chẳng những đảm việc nước giỏi việc nhà, chu toàn lo cho các con, chăm mẹ đẻ, mẹ chồng, mà nữ nghệ sĩ còn rất giỏi kinh doanh. Từ những năm 90 của thế kỷ 20, bà làm chủ chuỗi cửa hàng áo cưới mang tên mình ở Hà Nội, song song với nghề diễn viên.

Quyết định này đến từ một lần Mai Châu vào Sài Gòn tham dự Liên hoan phim. Rảnh rỗi, bà đi dạo phố Sài Gòn ngắm nhìn các tiệm cho thuê áo cưới trên đường Đồng Khởi và chợt nảy ra ý tưởng kinh doanh. Bước vào một vài cửa hàng, người chủ biết bà là diễn viên nên tiếp đón rất nhiệt tình, còn bày cho cách thức nhập hàng gốc, chọn mẫu... Và bà quyết tâm theo đuổi nghề tay trái.

Với 6 bộ váy cưới đầu tiên nhập về, kết hợp khuyến mãi trang điểm cô dâu, Mai Châu đã thuận lợi tạo dựng thương hiệu Áo cưới Mai Châu nổi tiếng khắp Hà Nội. NSƯT và 2 người con gái cùng 2 người con dâu sau đó đã mở rộng thêm hệ thống Áo cưới Mai Châu 2, 3. Nhờ kinh doanh phát đạt, gia đình bà đã mua được nhà ở Hàng Bông để mở cửa hàng. Hiện nay, cửa hàng vẫn hoạt động tốt và bà giao lại cho người con gái gái lớn quản lý.

20 năm trở lại đây, Mai Châu không hoạt động nghệ thuật nhiều, chủ yếu dành thời gian sum vầy bên con cháu cũng như an nhàn tuổ.i già dù người bạn đời không còn ở bên cạnh. 4 người con của nữ nghệ sĩ đều thành đạt, có cuộc sống hạnh phúc.

Vào sáng 24/5, làng điện ảnh Việt Nam bàng hoàng đón nhận tin buồn của Mai Châu. Bà đã trút hơi thở cuối cùng vào lúc 3 giờ 10 phút tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô, hưởng thọ 98 tuổ.i. Theo thông tin từ VNExpress, cháu nội của nữ nghệ sĩ cho biết những ngày cuối đời của bà diễn ra trong yên bình và thanh thản.

Mai Châu không mắc bệnh nặng, chỉ là dần lụi tàn theo tuổ.i tác. Khi sức khỏe nghệ sĩ quá yếu, gia đình đã đưa vào bệnh viện để bà được chăm sóc tốt hơn. Tuy nhiên, quy luật sinh lão bệnh tử là điều khó tránh khỏi nên bà đã ra đi nhẹ nhàng.

Có thể nói, Mai Châu không chỉ là một nghệ sĩ tài năng, mà còn là người phụ nữ kiên cường, cống hiến trọn đời cho nghệ thuật. Dù đã qua đời nhưng những vai diễn của bà sẽ mãi sống trong lòng khán giả yêu điện ảnh Việt Nam, như một phần ký ức không thể phai.