Hà Thanh: "Họa mi xứ Huế" hát như rót mật vào tai, "bóng hồng" trong mộng của nhiều thi nhân, văn sĩ

Hà Thanh là nữ danh ca được nhiều người nhắc đến với những cái tên mỹ miều như "họa mi xứ Huế", "giọng ca oanh vàng số 1"... Giọng hát của bà vang vọng một cách thuần khiết như tiếng chuông khánh, nhưng ngọt đến tái tê.

Nhắc đến thế hệ danh ca Việt Nam trước 1975, người ta thường chỉ nhớ tới Thái Thanh, Khánh Ly, Lệ Thu, Hoàng Oanh, Thanh Tuyền. Ít ai biết Hà Thanh vì cô sống một cuộc sống trầm mặc, tĩnh tại, lánh xa bon chen chốn sân khấu.

Hà Thanh đi hát không nhiều, thường từ chối các lời mời diễn show, dù luôn được săn đón, trọng vọng. Cô cũng ít khi trả lời phỏng vấn và hầu như không muốn lên báo chí, truyền thông.

Có lẽ vì vậy mà tầng lớp khán giả đương đại không nhiều người nhớ đến Hà Thanh. Nhưng tầm vóc của cô trong nền tân nhạc Việt Nam là rất lớn, xứng đáng với 2 chữ "DANH CA" viết hoa.

Hà Thanh là ca sĩ hiếm hoi đem đến chất học thuật cao quý cho dòng nhạc Bolero, khiến nó trở nên đẳng cấp, sang trọng. Không những vậy, cô còn thành công ở nhiều mảng nhạc khác như tiền chiến, Slow, Ballad... Mỗi khi chạm tay vào bất cứ dòng nhạc nào, Hà Thanh cũng để lại một dấu ấn sâu đậm, đến từ chất sang trọng bậc nhất và kỹ thuật phức tạp, phong phú của cô.

Nữ danh ca Hà Thanh tên thật là Trần Thị Lục Hà, sinh tại Liễu Cốc Hạ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Hà Thanh là con thứ tư trong một gia đình gia giáo có 10 anh chị em nhưng chỉ có bà đi theo con đường ca hát. Là người theo đạo Phật, từ nhỏ bà theo học Trường Đồng Khánh và hát trong chương trình Tiếng hát Học sinh Quốc học - Đồng Khánh trên Đài Phát thanh Huế.

Năm 1955, trong cuộc tuyển lựa ca sĩ do Đài Phát thanh Huế tổ chức, bà đoạt giải nhất khi chỉ mới 16 tuổi, với 6 nhạc phẩm, trong đó có ca khúc Dòng sông xanh. Sau đó, tên bài hát trở thành nghệ danh của bà: Hà Thanh.

Vào giữa thập niên 1960, tiếng hát Hà Thanh thường xuyên hiện diện trên các Đài Phát thanh Sài Gòn, Tự Do... và tham gia các chương trình đại nhạc hội. Trong giới văn nghệ Sài Gòn trước 1975, có nhiều người yêu thích tiếng hát của Hà Thanh. Các ca khúc tiền chiến như: Trương Chi, Bến Xuân, Thiên Thai... được bà trình bày rất ngọt và làm say đắm lòng người nghe.

Tên tuổi của Hà Thanh gắn liền với rất nhiều ca khúc bất hủ của Việt Nam như Tiếng xưa, Đêm tàn Bến Ngự (Dương Thiệu Tước), Suối mơ, Bến xuân (Văn Cao), Đêm đông (Nguyễn Văn Thương), Hoa xuân (Phạm Duy), Em đến thăm anh một chiều mưa (Tô Vũ), Từ Đàm quê hương tôi (Văn Giảng), Khúc tình ca xứ Huế (Trần Đình Quân), Ai lên xứ hoa đào và Tà áo tím (Hoàng Nguyên), Cô nữ sinh Đồng Khánh (Thu Hồ)...

Hà Thanh còn nổi bật ở việc sử dụng luyến láy đậm chất dân ca Huế, với cách hát nảy đầy mê hoặc. Có thể nói, hiếm có ca sĩ nào ở Việt Nam luyến giọng ngọt và mịn như Hà Thanh. Cô luyến như đang hát ru, luyến trên messa voce cực kỳ tươi sáng, vang vọng một cách thuần khiết như tiếng chuông khánh, nhưng ngọt đến tái tê. Mỗi lần nghe Hà Thanh luyến giọng, khán giả được ru hồn tới lịm cả người đi, giống như rót mật vào tai vậy.

Với cách luyến giọng đặc trưng ấy, Hà Thanh đã đẩy cảm xúc Huế, tiếng lòng Huế lên tới đỉnh điểm, tột cùng. Có thể nói, cô đã đạt tới cảnh giới vẽ xứ Huế, nói tiếng lòng Huế, tả tâm tư Huế bằng giọng hát. Ở giọng hát ấy vừa là chất cao quý của cung đình, vừa là khổ đau, vất vả của dân nghèo, mà nghe đến phát ứa nước mắt.

Các ca sĩ Bolero ngày nay luyến rất nhiều, nhưng đa số hời hợt. Hiếm ai chạm đến tận cùng cảm xúc và ôm tâm tư của cả một lớp người vào mình như Hà Thanh.

Bởi vậy, sinh thời, Hà Thanh được rất nhiều nhà nghiên cứu và nhạc sĩ tài ba bậc nhất đánh giá cao như Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Nguyễn Văn Đông... Cô cũng trở thành bóng hồng trong mộng của nhiều thi nhân, văn sĩ. Nhà văn Mai Thảo là một người rất si mê Hà Thanh, ông đã từng từ Sài Gòn ra Huế để xin cưới Hà Thanh.

Và Hà Thanh chính là nữ ca sĩ tiêu biểu nhất của xứ Huế trong cả thế kỷ 20, mà không ai có thể sánh kịp. Cô xứng đáng với nhận định của nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Đắc: " Hà Thanh với giọng oanh vàng số 1 được xem là nữ ca sĩ tiêu biểu nhất của Huế thế kỷ 20".

Tìm cả xứ Huế cũng hiếm có nữ ca sĩ nào sở hữu tiếng hát đẹp và sang trọng bậc nhất như Hà Thanh. Chỉ cần cô cất giọng nên thôi đã toát lên sự trâm anh, đài các nhất mực.

Con gái Huế vốn đã nổi tiếng nết na, thùy mị. Hà Thanh lại sinh ra trong một gia đình quyền quý, học thức, được giáo dục kĩ càng từ văn hóa tới cung cách, lời ăn tiếng nói, nên ắt hẳn phải vô cùng thanh tao, nhã nhặn.

Năm 1970, Hà Thanh kết hôn với Trung tá Bùi Thế Dung của Binh chủng Thiết Giáp (quân đội VNCH). Năm 1972, hai người có một con gái là Kim Huyền.
Sau năm 1975, Bùi Thế Dung phải đi cải tạo. Năm 1984, Hà Thanh cùng con gái được gia đình bảo lãnh sang định cư tại miền Đông Hoa Kỳ. Năm 1990, vợ chồng Hà Thanh sum họp nhưng tan vỡ hai năm sau đó.

Tại Mỹ, các trung tâm âm nhạc đã cho ra mắt 4 album cho riêng tiếng hát Hà Thanh. Đó là Khúc Tình Ca Xứ Huế, Chiều Mưa Biên Giới, Chinh Phụ Ca và Sầu Mộng. Bà cũng từng xuất hiện trên các sân khấu lớn như Paris by Night, Asia, và Làng Văn.

Song song với sự nghiệp âm nhạc, ca sĩ Hà Thanh còn được biết tới qua cuộc sống tâm linh. Từ nhỏ, Hà Thanh đã sớm hướng về Phật pháp. Cô quy y theo Hòa thượng Thích Tịnh Khiết, với Pháp danh Tâm Tú và tham gia sinh hoạt ở Gia đình Phật tử Hương Từ tại Huế.

Bà phát hành tại hải ngoại hai CD nhạc Phật giáo mang tên Ngát Hương Đàm và Nhành Dương Cứu Khổ. Hà Thanh cũng phổ nhạc vào nhiều bài kệ Phật giáo. Năm 1988 bà đi hành hương ba tuần với Tăng Thân Làng Mai lên tận núi Linh Thứu ở Ấn Độ. Bà được Thiền sư Thích Nhất Hạnh ban cho danh hiệu Ca Lăng Tần Già (một loại chim huyền thoại khi cất tiếng hót sẽ làm người nghe giác ngộ).

Ngày 1 tháng Giêng năm 2014, Hà Thanh- Ca Lăng Tần Già qua đời tại Boston vì chứng ung thư máu. Nhiều bạn bè và khán giả ái mộ tổ chức các buổi tưởng niệm cho bà tại Boston-Massachusetts, Virginia, California, Huế và Sài Gòn.

Ca sĩ Tô Thanh Phương "Đất Phương Nam": Nằm 1 chỗ, vợ xin cơm từ thiện Hoàng Phúc15:49:21 28/09/2024Ca sĩ Tô Thanh Phương từng ghi dấu ấn với nhạc phim Đất phương Nam gần 30 năm trước. Tuy nhiên, hiện tại, ca sĩ đang phải đối mặt với bệnh tật: teo não, sơ vữa động mạch, hở van tim...