Ca sĩ Quỳnh Giao: giọng ca trong vắt như pha lê, xuất thân "Hoàng phái" - cháu gái vua Minh Mạng

Quỳnh Giao được biết đến là nàng ca sĩ nổi tiếng trước năm 1975, cô sở hữu giọng hát cao vút, trong vắt như pha lê. Nhiều khán giả yêu mến thường gọi cô là ca sĩ có "tiếng hát thuỷ tinh".

Bên cạnh giọng ca ngọt ngào, thu hút; nữ ca sĩ Quỳnh Giao còn nổi danh là một người am hiểu kiến thức âm nhạc, nghệ thuật sâu rộng. Ngoài ra, Quỳnh Giao còn thể hiện tài năng trong lĩnh vực viết lách.

Quỳnh Giao sinh ngày 8 tháng 10 năm 1946, tại Vỹ Dạ - cố đô Huế; cô có khuê danh là Nguyễn Phước Công Tằng Tôn Nữ Đoan Trang. Nói theo lối cổ điển về thân thế, Quỳnh Giao thuộc dòng dõi "Hoàng phái" vì có song thân là cụ Ưng Quả và danh ca Minh Trang.

Thân phụ là Nguyễn Phước Ưng Quả, hiệu Vân Hán (1905-1951), ông là cháu nội của cụ Tuy Lý Vương Miên Trinh (tự Khôn Chương, hiệu Tĩnh Phố) - người con thứ 11 của vua Minh Mạng và em vua Thiệu Trị. Nhà Giáo Ưng Quả là một học giả uyên bác, được giới khảo cứu Việt học của Pháp kính trọng và là bậc thầy của một thế hệ giáo sư, sau này có nhiều khoa trưởng của các đại học thời độc lập.

Học Giả Ưng Quả từng dạy học cho Thái Tử Bảo Long; từng là Hiệu trưởng trường Quốc Học tại Huế, giám đốc Nha Học Chánh Trung Phần thuộc Bộ Học của nước Việt Nam thời Pháp và tác giả của nhiều công trình biên khảo về văn hóa và mỹ thuật Việt Nam. Ngoài ra, cụ còn là người thẩm âm, sành nhạc và biết đàn nguyệt khi tiêu khiển.

Thân mẫu của ca sĩ Quỳnh Giao là nghệ sỹ Minh Trang, có khuê danh là Nguyễn Thị Ngọc Trâm, là con gái của Thượng Thư Nguyễn Hy. Bà là cháu ngoại của Công Chúa Công Tằng Tôn Nữ Tốn Tùy, tức Mỹ Lương Công Chúa.

Bà Ngọc Trâm sinh năm 1921, tốt nghiệp Tú Tài Pháp, bà làm biên tập viên và xướng ngôn viên song ngữ Pháp-Việt trong lĩnh vực phát thanh từ thời Pháp. Bà lấy nghệ danh Minh Trang từ khi hát cho đài Pháp Á vào buổi bình minh của nền tân nhạc Việt Nam.

Nghệ danh ấy là sự kết hợp tên của con trai và con gái của bà là hai nghệ sỹ Bửu Minh và Ðoan Trang. Được biết, Bửu Minh là danh thủ violon, ngồi ghế concert master của dàn nhạc hòa tấu Stuttgart Symphony ở Ðức.

Do huyết thống và được sống trong môi trường âm nhạc, Quỳnh Giao có năng khiếu về nhạc từ bé. Khi mẹ của bà - danh ca Minh Trang lập ban hát thiếu nhi đầu tiên là Thiếu Sinh Nhi Ðồng thì Ðoan Trang đã cùng anh trai tham dự, với tiếng hát thiếu nhi của Mai Hương, Bích Chiêu, Bạch Tuyết, Kim Chi, Quốc Thắng và Tuấn Ngọc....

Khi vừa vào lớp trung tiểu học, Quỳnh Giao đã tham gia học nhạc tại trường Quốc Gia Âm Nhạc (trường có thêm Ban Kịch Nghệ sau này), cô được danh sư Ðỗ Thế Phiệt dìu dắt về dương cầm và được nhạc sĩ Hùng Lân chỉ dạy về nhạc lý.

Với nhạc sĩ Hùng Lân, Quỳnh Giao là một trong những học trò xuất sắc nhất của ông. Sau bảy năm học nhạc, đến năm 1963, Quỳnh Giao tốt nghiệp thủ khoa về dương cầm lẫn nhạc pháp. Sau này, Quỳnh Giao tiếp tục được sự dìu dắt bởi một giáo sư thanh nhạc người Pháp, được gọi là Madame Robin.

Vào năm 1961, khi bà Minh Trang đang cộng tác với ban Tây Hồ của nhạc sĩ Hoàng Trọng thì bị mất giọng do căn bệnh hen suyễn nên Quỳnh Giao được mời vào hát thay cho mẹ. Được biết, khi ấy cô mới 15 tuổi. Từ đó Quỳnh Giao vừa đi học vừa đi hát tại các đài phát thanh Sài Gòn, Quân Ðội, Tiếng Nói Tự Do và đài Vô Tuyến Truyền Hình Việt Nam sau này, trong các ban nhạc của Vũ Thành, Hoàng Trọng, Hoàng Lang, Phạm Duy, Anh Ngọc, v.v....

Bên cạnh sự nghiệp ca hát, từ năm 1968, Quỳnh Giao còn dạy dương cầm tại gia về nhạc cổ điển Tây phương. Cũng trong thời gian này, bà lập gia đình, sinh được một con gái là Dương Ngọc Bảo Cơ sau này tốt nghiệp cử nhân về Giáo Dục tại Hoa Kỳ.

Ngày 24 tháng 4 năm 1975, Quỳnh Giao cùng chồng, con rời Việt Nam sang cư ngụ tại thành phố Annandale, tiểu bang Virginia. Tại đất nước xa xôi, Quỳnh Giao hầu như ngưng mọi hoạt động về ca nhạc, ngoài việc tiếp tục mở lớp dạy dương cầm và thỉnh thoảng thực hiện vài băng nhạc có tính chất lưu niệm do chính cô tự đàn và hát.

Đến năm 1988 và 1989, Quỳnh Giao đã cùng hai ca sĩ là Kim Tước và Mai Hương trình bày nhạc Cung Tiến; với dàn nhạc thính phòng của nhạc công người Mỹ tại miền Bắc, miền Nam California, Chicago và Minnesota.

Năm 1990, Quỳnh Giao tái giá với chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa - sau này là nhà bình luận hợp tác với các đài phát thanh quốc tế và các tờ báo Việt ngữ tại Hoa Kỳ. Quỳnh Giao chuyển đến Cali sinh sống kể từ 1991.

Tại Cali, Quỳnh Giao có cơ hội mở rộng hoạt động tân nhạc. Nữ ca sĩ lần lượt thực hiện nhiều đĩa nhạc có giá trị nghệ thuật, đa số với hòa âm của Duy Cường, như Khúc Nguyệt Quỳnh, Tiếng Chuông Chiều Thu, Chiều Về Trên Sông, Hình Ảnh Một Buổi Chiều...

Năm 1986, nhân dịp mừng sinh nhật thứ 65 của nhạc sĩ Phạm Duy, từ miền Ðông, Quỳnh Giao đã có bài viết được đăng trên tờ Văn Học. Sau đó là một bài về nhạc sĩ Vũ Thành vừa tạ thế vào năm 1987.

Ðược sự khuyến khích của nhà văn Nguyễn Mộng Giác khi ấy phụ trách tờ Văn Học, Quỳnh Giao đã viết nhiều hơn từ tùy bút đến truyện ngắn cho Văn Học và các tờ báo định kỳ khác, kể cả Thế Kỷ 21. Khởi đầu là đề tài âm nhạc, gần như một loại tự truyện về thế giới tân nhạc Việt Nam, những bài viết của cô đều gây thích thú cho người đọc...

Tháng 10, năm 2011, tờ Người Việt cho xuất bản Tạp Ghi Quỳnh Giao, một cuốn sách thuộc loại ăn khách với 67 bài trên hơn 400 trang. Qua năm 2012, Quỳnh Giao chuẩn bị hoàn thành cuốn thứ hai thì ngã trong vườn và bị thương nặng. Sau một cuộc giải phẫu công phu vào Tháng Năm, việc sử dụng tay trái đã bị trở ngại. Lớp dạy đàn mở ra từ mấy chục năm trước coi như chấm dứt.

Mùa Xuân năm 2014, Quỳnh Giao tưởng mình ho vì bị cảm lạnh, cô chữa bệnh theo cách thông thường nhưng mãi không dứt. Đến đầu Tháng Ba khi bị mất giọng, Quỳnh Giao mới được xe cấp cứu đưa bệnh viện và phát hiện bị ung thư phổi.

Sau hơn bốn tháng điều trị bằng hóa trị rồi xạ trị, Quỳnh Giao suy yếu dần về thể lực, dù vậy thần trí cô vẫn minh mẫn, lạc quan. Cho tới khi phải thường xuyên dùng ống dưỡng khí và đối phó với nhiều biến chứng thì tình hình sức khỏe của cô trở nên nguy kịch hơn.

Ðêm Thứ Ba, rạng ngày Thứ Tư 23 Tháng Bảy, nữ ca sĩ nổi tiếng một thời - Quỳnh Giao lặng lẽ ra đi thanh thản trong giấc ngủ, trước sự thương xót của chồng con.

Nhạc sĩ Duy Trác từng nhận xét về nữ ca sĩ: "Quỳnh Giao hát rõ ràng, thoải mái, có vẻ như cô không cần đến một sự cố gắng nào khi hát. Sự hòa nhập của Quỳnh Giao đối với những bài mình hát là một sự hòa nhập được đắn đo hẳn hoi.

Hình như khi hát Quỳnh Giao còn muốn khẳng định sự tách rời giữa tiếng hát, bài hát và người nghe, dù đó là một sự liên hệ hỗ tương. Cái khoảng cách cần thiết, sự thật thì người ta cũng chẳng thể nào xóa bỏ được và chỉ khi nào người ta ý thức rõ ràng như thế, việc thưởng thức mới thật sự nghiêm chỉnh".