Bệnh đậu mùa khỉ và những điều cần đặc biệt lưu ý

Tuần rồi, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã công bố Tình trạng khẩn cấp về y tế công cộng cần được quốc tế quan tâm (PHEIC) đối với bệnh đậu mùa khỉ - mức cảnh báo cao nhất của WHO. Đã có hơn 20.000 ca nhiễm được phát hiện ở hơn 75 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó khá nhiều quốc gia trước đây không có báo cáo ca nhiễm nào. Mỹ đang có 4.639 ca bệnh, cao nhất thế giới, tính đến 0 giờ ngày 29-7 (giờ địa phương).

Tại Việt Nam, ngày 29-7, Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn chẩn đoán đậu mùa khỉ. Hướng dẫn nêu rõ 4 giai đoạn bệnh: Ủ bệnh, khởi phát, toàn phát, hồi phục. Thời gian ủ bệnh là 6-13 ngày (có thể dao động 5-21), người nhiễm không có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm.

Giai đoạn khởi phát từ 1-5 ngày với triệu chứng sốt, nổi hạch ngoại vi toàn thân, có thể đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng... và bệnh bắt đầu lây. Giai đoạn toàn phát đặc trưng bởi sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt 1-3 ngày, ban có xu hướng ly tâm, thường gặp nhất trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân; có thể trên miệng, mắt, cơ quan sinh dục; ban tiến triển dần. Giai đoạn hồi phục là khi bệnh nhân hết dần các triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và không còn nguy cơ lây nhiễm; các triệu chứng có thể kéo dài 2-4 tuần rồi tự khỏi.

Bệnh được chia làm 3 thể: không triệu chứng, nhẹ, nặng. Thể nhẹ có thể tự khỏi 2-4 tuần mà không cần điều trị đặc hiệu; thể nặng thường gặp trên nhóm đối tượng nguy cơ cao (phụ nữ mang thai, trẻ em, người bệnh nền, suy giảm miễn dịch...), có thể dẫn tới biến chứng da, phổi, não, nhiễm trùng huyết, thậm chí tử vong từ tuần thứ 2 của bệnh.

Ca bệnh nghi ngờ là những ca bệnh trong 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng có tiếp xúc với người bệnh trực tiếp hoặc qua vật dụng bị nhiễm mầm bệnh hoặc các ca có bệnh cảnh lâm sàng nghi ngờ mắc bệnh. Ca bệnh xác định là các trường hợp đã có kết quả xét nghiệm sinh học phân tử dương tính với virus đậu mùa khỉ.

Việc điều trị các ca bệnh chủ yếu là điều trị triệu chứng song song với bảo đảm dinh dưỡng, cân bằng nước - điện giải và hỗ trợ tâm lý. Thuốc điều trị đặc hiệu được sử dụng ở các trường hợp nặng hoặc đối tượng nguy cơ cao. Bệnh nhân được xuất viện khi đã cách ly tối thiểu 14 ngày và hết các triệu chứng lâm sàng.

Bệnh đậu mùa khỉ lần đầu tiên được xác định ở người vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Congo ở một cậu bé 9 tuổi trong một khu vực đã loại trừ bệnh đậu mùa (Smallpox) vào năm 1968. Kể từ đó, hầu hết các trường hợp được báo cáo từ các vùng nông thôn, rừng nhiệt đới của lưu vực Congo, đặc biệt là ở Cộng hòa Dân chủ Congo và các ca bệnh ở người ngày càng được báo cáo từ khắp Trung và Tây Phi. Cho tới hiện tại, các quốc gia châu Âu và Mỹ cũng đang hứng chịu làn sóng của loại dịch bệnh này.

-

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền từ động vật qua dịch cơ thể, bao gồm các giọt bắn lớn từ đường hô hấp hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ vết thương,...

Bệnh đậu mùa khỉ có lây truyền từ người bệnh sang người lành được cho là xảy ra chủ yếu qua các giọt bắn lớn của đường hô hấp khi tiếp xúc mặt đối mặt kéo dài. Ở những người sống chung với người mắc bệnh đậu mùa khỉ thì tỉ lệ lây bệnh khoảng 50%. Phần lớn số ca mắc bệnh là trẻ em.

Bởi vậy, có thể nói, bất cứ ai có tiếp xúc gần gũi với người có triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ, hoặc với động vật nhiễm bệnh đều có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Người đã tiêm vaccin ngừa đậu mùa có nhiều khả năng được bảo vệ ở mức độ nhất định trong phòng ngừa nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.

Hiện nay WHO và các nước đang làm việc để hiểu rõ hơn về mức độ và nguyên nhân bùng phát bệnh đậu mùa khỉ. Loại virus này là đặc hữu trong một số quần thể động vật ở một số quốc gia, dẫn đến việc bùng phát dịch bệnh không thường xuyên giữa người dân địa phương và khách du lịch.

Bệnh đậu mùa trên khỉ lây lan nên WHO khuyến khích mọi người cập nhật thông tin từ các nguồn đáng tin cậy, chẳng hạn như cơ quan y tế quốc gia (Bộ Y tế), nguồn thông tin chính thống..., về mức độ bùng phát trong cộng đồng (nếu có), các triệu chứng và cách phòng ngừa.

Vì bệnh đậu mùa khỉ lây lan qua tiếp xúc gần gũi tuy nhiên không kỳ thị những người bị bệnh. Nó có thể là một rào cản để chấm dứt một đợt bùng phát, nhưng cũng có thể nó ngăn cản mọi người tìm kiếm sự chăm sóc và dẫn đến sự lây lan không bị phát hiện.

Việt Nam có ca đậu mùa khỉ đầu tiên không qua khỏi, bệnh nhân suy giảm miễn dịch nặng Kim Lâm15:25:06 25/10/2023Sở Y Tế TP HCM đã chỉ đạo thành lập hội đồng chuyên môn để có kết luận và báo cáo chính thức về ca tử vong liên quan đậu mùa khỉ đầu tiên tại Việt Nam, là một bệnh nhân nam 30 tuổi.