Nổi tiếng với vai diễn Vân trong "Nổi gió", NSND Thụy Vân đã khắc sâu vào lòng khán giả hình ảnh người phụ nữ Việt Nam kiên cường. Bà không chỉ là một tài năng điện ảnh mà còn là nghệ sĩ tận tâm, từng được vinh dự gặp Bác Hồ lúc sinh thời.

NSND Thụy Vân tên đầy đủ là Nguyễn Thụy Vân, cất tiếng khóc chào đời vào ngày 2 tháng 5 năm 1940 tại làng Cầu, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình (nay là Hoa Lư, Ninh Bình). Vùng đất cố đô với bề dày văn hóa truyền thống đã nuôi dưỡng tâm hồn nghệ thuật của bà từ những ngày thơ bé. Tiếng hát chèo, những đêm văn nghệ quần chúng đã gieo vào lòng c.ô b.é Thụy Vân niềm đam mê cháy bỏng với sân khấu và điện ảnh.

Sau khi hoàn thành chương trình phổ thông, mang trong mình ước mơ trở thành diễn viên, Thụy Vân đã quyết tâm thi vào Trường Sân khấu - Điện ảnh Việt Nam (nay là Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội). Sự lựa chọn này đã mở ra một chương mới trong cuộc đời bà, đặt nền móng cho một sự nghiệp diễn xuất lẫy lừng. Bà thuộc thế hệ diễn viên đầu tiên được đào tạo bài bản tại trường, nơi bà được trang bị những kiến thức và kỹ năng cần thiết để bước chân vào con đường nghệ thuật chuyên nghiệp.

Năm 1966 đán.h dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của Nguyễn Thụy Vân. Khi còn là sinh viên năm thứ hai của trường, bà đã được đạo diễn Huy Thành tin tưởng giao cho vai nữ chính - chị Vân - trong bộ phim điện ảnh "Nổi gió". Đây là một tác phẩm điện ảnh mang đậm dấu ấn lịch sử, tái hiện một giai đoạn khốc liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đồng thời ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn và ý chí kiên cường của người phụ nữ Việt Nam.

Vai diễn chị Vân đã đưa tên tuổ.i Thụy Vân vụt sáng trên bầu trời điện ảnh Việt Nam. Với lối diễn xuất tự nhiên, giàu cảm xúc, bà đã hóa thân một cách xuất sắc vào nhân vật, lột tả chân thực sự mạnh mẽ, lòng yêu nước sâu sắc và sự hy sinh cao cả của người phụ nữ miền quê trong bom đạn chiến tranh.

Hình ảnh chị Vân với đôi mắt kiên nghị, nụ cười ẩn chứa nghị lực đã in sâu vào tâm trí hàng triệu khán giả. Bộ phim "Nổi gió" không chỉ thành công về mặt nghệ thuật mà còn có sức lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống xã hội, góp phần cổ vũ tinh thần chiến đấu của dân tộc. Tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ nhất, bộ phim đã vinh dự giành giải Bông sen vàng, và vai diễn của Thụy Vân đã được giới chuyên môn đán.h giá cao.

Tên tuổ.i của NSND Thụy Vân gắn liền với những bộ phim: Nổi gió, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Sao tháng Tám, Rừng xà nu, Hai bà mẹ, Đứa con nuôi...

Trong đó, bộ phim Nổi gió của đạo diễn, NSND Huy Thành là tác phẩm ghi dấu tên tuổ.i NSND Thụy Vân với vị trí đặc biệt trong nền điện ảnh Cách mạng Việt Nam.

Bộ phim cuối cùng bà tham gia là Bí mật thành phố cấm (1991) của đạo diễn Phan Vũ. Không chỉ dừng lại với vai trò diễn viên, bà còn làm đạo diễn phim Cơn lốc đen (1988).

Bộ phim Nổi gió xoay quanh diễn tiến cuộc đời hai chị em ruột ở hai đầu chiến tuyến. Người chị tên Vân (NSND Thụy Vân) theo Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, người em trai tên Phương (NSND Thế Anh) - một trung úy Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Sau khi tận mắt chứng kiến cảnh khổ đau, mất mát của chiến tranh, Phương trở về đứng chung chiến tuyến với chị, đấu tranh cho độc lập, hòa bình.

Trong phim, Thụy Vân đóng hàng loạt cảnh bị địch đán.h đậ.p, đày đọa. Đỉnh điểm là khi nhân vật bị quấn băng gạc tẩm cồn vào 10 đầu ngón tay rồi châm lửa đốt. Trước ngọn lửa cháy rực trên hai bàn tay, ánh mắt cương nghị, gương mặt không chút biến sắc của Vân khiến quân thù sợ hãi.

Dù là vai diễn đán.h dấu lần đầu chạm ngõ điện ảnh nhưng NSND Thụy Vân đã gây ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả, khắc họa rõ nét một nhân vật biểu tượng của lòng dũng cảm, can trường, tinh thần hy sinh bất khuất của người phụ nữ Việt Nam.

Sinh thời, chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn, NSND Thụy Vân cho biết dù đã đóng nhiều bộ phim, đảm nhận vai trò đạo diễn nhưng bà vẫn không thể vượt qua cái bóng của vai diễn này.

Nhớ lại khi thực hiện phân cảnh châm lửa đốt hai bàn tay, bà vẫn rùng mình, ám ảnh. Theo NSND Thụy Vân, phân cảnh đó không hề được tập dượt trước, mà "quay một đúp ăn luôn" theo yêu cầu của đoàn phim. Khi quay, bà được quấn một lớp gạc vào 10 đầu ngón tay rồi chồng lên một lớp thạch cao, ngoài cùng là lớp bông tẩm dầu, rồi châm lửa đốt.

"Tôi vẫn không hiểu sao hồi đó mình hăng hái đến thế khi chưa hề được tập dượt. Đoàn phim cử một người ôm thùng nước to đứng cạnh tôi, khi đạo diễn hô cắt, tôi lập tức nhúng tay vào đó. Giờ nói diễn lại chắc tôi không làm được", Thụy Vân từng chia sẻ.

Không chỉ thế, Thụy Vân còn phải về Nông trường Quý Cao (huyện Tiên Lãng, Hải Phòng) để học lối sống của người miền Nam tập kết ra Bắc, học cách chèo thuyền, đi cầu khỉ...

Với những nỗ lực hết mình của NSND Thụy Vân cùng dàn diễn viên tên tuổ.i như NSND Thế Anh, Lâm Tới, Thanh Loan,... bộ phim Nổi gió đã gặt hái được nhiều thành công lớn. Phim giành được giải Bông sen Vàng cho hạng mục Phim truyện nhựa tại Liên hoan phim Việt Nam lần đầu tiên. Tác phẩm này cũng là bộ phim đầu tiên trong ba phim đoạt giải Bông sen Vàng của đạo diễn Huy Thành.

Bà kể có những người đã vượt đường sá xa xôi từ miền Nam ra tận nhà bà ở phố Châu Long, Hà Nội, chỉ để nhắn nhủ lời của các bà má miền Nam thời đó. Họ mong muốn, sau ngày đất nước thống nhất, sẽ được ra Hà Nội để nhận NSND Thụy Vân làm con gái, nhận là người con của quê hương Bến Tre. Đây là kỷ niệm mà nữ nghệ sĩ không bao giờ quên.

Đạo diễn Huy Thành cũng từng hồi tưởng, bộ phim Nổi gió vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh xem và khen ngợi là rất hào hùng, xúc động. Đặc biệt, NSND Thụy Vân còn có niềm vinh dự lớn lao khi được gặp Bác Hồ. Bà đã có cơ hội ngồi cạnh Bác và trực tiếp trò chuyện về bộ phim - một kỷ niệm thiêng liêng trong cuộc đời và sự nghiệp của nữ nghệ sĩ.

Trong chương trình Cine7, TS Ngô Anh Đào - con gái của cố NSND Thụy Vân mang đến nhiều kỷ vật của bà đến trường quay. Trong đó có những tấm ảnh đầy quý giá mà cố diễn viên chụp lúc đóng phim Nổi gió, khi bà vào Phủ Chủ tịch và được chụp chung với Bác Hồ.

Ngoài diễn xuất, NSND Thụy Vân còn chứng tỏ tài năng ở lĩnh vực đạo diễn và sáng tác thơ. Bộ phim Cơn lốc đen do bà đạo diễn từng giành giải đặc biệt tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8 (1988). Tập thơ Từng giọt ngọt đời của bà cũng nhận được nhiều sự yêu mến từ độc giả.

Ở tuổ.i xế chiều, NSND Thụy Vân ít xuất hiện trước công chúng, dành thời gian cho cuộc sống riêng. Sau một thời gian dài chống chọi với căn bệnh ung thư, NSND Thụy Vân qua đời ở tuổ.i 83, vào năm 2023. Dù đã ra đi, hình ảnh một người phụ nữ kiên cường, hết mình vì nghệ thuật, đặc biệt là vai diễn "chị Vân Nổi gió" huyền thoại, vẫn sẽ mãi sống trong ký ức và trái tim những người yêu điện ảnh Việt Nam.