Thời gian qua, dư luận đổ dồn sự quan tâm về việc chỉ trong thời gian ngắn Vạn Hạnh Mall đã xảy ra tận 3 vụ lựa chọn tiêu cực. Nhiều người cho rằng có liên quan đến hiện tượng tâm linh nhưng thực chất không phải vậy.

Sáng 26/4, tại Vạn Hạnh Mall (Quận 10, Tp. HCM) tiếp tục có vụ tự ra đi từ tầng 7. Vụ việc xảy ra khiến trung tâm thương mại này phải đăng tải 2 bức thư dài gửi khách hàng, cùng với dòng thông điệp: "Dù cho bất kỳ chuyện gì xảy ra, chúng tôi vẫn luôn ở đây, sẵn sàng sẻ chia và đồng hành cùng bạn. Vạn Hạnh Mall luôn tin những điều tươi sáng sẽ đến trong hành trình tiếp theo của tất cả chúng ta".

Trước đó, giữa tháng 3 và đầu tháng 4/2025, tại đây cũng từng xảy ra 2 vụ tương tự. Những nạn nhâ.n đều là nam và ở độ tuổ.i rất trẻ. Sự việc liên tiếp xảy ra tại một trung tâm lớn đã thu hút sự chú ý của nhiều người, đồng thời dấy lên nhiều đồn đoán về tâm linh lý giải cho tình trạng đáng lo này.

Tuy nhiên, dưới góc độ tâm lý học và xã hội học, những vụ tiêu cực liên tục xảy ra cùng một địa điểm, trong thời gian ngắn không liên quan tâm linh mà được gọi là Hiệu ứng Werther - một thuật ngữ dùng để chỉ hiện tượng gia tăng các vụ tự ra đi sau khi truyền thông đưa tin chi tiết về một vụ trước đó.

Hiệu ứng bắt nguồn từ tiểu thuyết "Nỗi khổ của chàng Werther" của Goethe. Sau khi tác phẩm này phát hành, hàng loạt thanh niên ở châu Âu đã bắt chước hành động tiêu cực của nhân vật chính. Điển hình là tại Anh, vụ việc khởi đầu vào tháng 1/2007, khi Dale Crole (18 tuổ.i) ra đi trong một nhà kho bỏ hoang cách thị trấn 10km.

Không lâu sau, hàng loạt vụ tương tự đã xảy ra. Dù nhiều người trong số họ chưa từng quen biết nhau nhưng điểm chung là đều ra đi theo cách Dale Crole - nhân vật khởi xướng từng làm. Các nhà nghiên cứu nhận ra rằng bắt đầu từ cái chế.t của Dale, tất cả các vụ việc đều được báo chí địa phương đăng tải với mức độ chi tiết và cảm xúc cao, được nhiều người chú ý. Và chính điều đó đã vô tình biến lựa chọn tiêu cực thành một "mô hình hành vi" có thể bị bắt chước.

Tương tự với vụ việc tại Vạn Hạnh Mall, đây vốn là khu trung tâm mua sắm nổi tiếng, khi có vụ án xảy ra thì thông tin nhanh chóng được lan truyền trên mạng xã hội một cách rộng rãi. Thậm chí còn được bàn luận với cảm xúc mãnh liệt và được mô tả bằng hình ảnh, clip, hay câu chuyện chi tiết. Tất cả điều này có thể kích hoạt ý tưởng tiêu cực tiềm ẩn trong tâm trí nhiều người khác, gây ra nguy cơ về hiệu ứng domino.

Theo nghiên cứu của James Mercy và cộng sự tại Mỹ, nguy cơ tự ra đi ở một cá nhân tăng gấp hai lần nếu họ từng chứng kiến cái chế.t của người quen; thậm chí tăng gấp bảy lần nếu cái chế.t đó xảy ra trong vòng chưa đầy một năm. Đáng sợ hơn cả là sự lan nhiễm tâm lý qua truyền thông không cần đến mối quan hệ cá nhân. Một bài viết, một video, hay một dòng trạng thái thương tiếc cũng có thể trở thành chất xúc tác cho người đang trong trạng thái bất ổn tinh thần.

Vụ ở Vạn Hạnh Mall cũng vậy, cơ chế của Hiệu ứng Werther cũng rất rõ ràng: Đầu tiên là các vụ tiêu cực xảy ra tại nơi công cộng, được quay phim, đăng tải và chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, gây nhiều chú ý. Từ đó, kích hoạt cảm xúc đồng cảm sâu sắc nơi những người đang trải qua khủng hoảng tâm lý.

Tiếp theo, khi địa điểm xảy ra vụ việc gắn với tính biểu tượng (Trung tâm thương mại) và từng có vụ tương tự trước đó thì tạo nên một sự ám thị trong tâm lý những người khác, khiến nơi này càng dễ trở thành địa điểm cho các vụ tiêu cực kế tiếp.

Theo các chuyên gia, việc chọn không gian công cộng có thể phản ánh mong muốn được "thấy", được "nghe" dù là trong khoảnh khắc cuối cùng. Đối với một số người đang tuyệ.t vọng, hành vi tiêu cực không chỉ là kết thúc cá nhân, mà còn gửi một thông điệp về sự cô đơn và nỗi đau của mình tới xã hội. Và khi xã hội đáp lại bằng sự chú ý quá mức hoặc truyền thông đáp lại bằng sự kịch tính, điều đó có thể biến nỗi đau thành biểu tượng, tạo tiề.n lệ cho những người khác đi theo.

Vừa tối qua (27/4), cũng tại Vạn Hạnh Mall, một phụ nữ được cho là có định tự ra đi nhưng bảo vệ kịp thời ngăn cản sau khi vụ việc của thanh niên 2k2 lựa chọn tiêu cực sáng 26/4 chiếm sóng truyền thông lẫn cõi mạng. Và điều này tiếp tục lặp lại với vụ của người phụ nữ làm dấy lên lo ngại về những việc sắp sửa xảy ra.