Bệnh viện số 1 Hàng Châu (Trung Quốc) đã tiếp nhận ông Vương 66 tuổi, đến bệnh viện để điều trị vì khó đại tiện. Trong quá trình nội soi tiêu hóa, bác sĩ phát hiện ruột của ông Vương phủ đầy các hoa văn màu nâu và đen, giống như "da rắn".

Nguồn cơn sự việc xuất phát từ hai năm trước, ông Vương gặp khó khăn khi đi đại tiện, được người khác giới thiệu, đã mua một loại trà giảm cân. Lúc đầu, chứng táo bón của ông Vương đã thuyên giảm ngay sau khi uống. Theo cách này, việc uống trà giảm cân đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của ông.

Gần đây, bệnh táo bón của ông Vương tái phát, uống trà dường như không có tác dụng, thậm chí thỉnh thoảng còn thấy chướng bụng và đau bụng, nên ông đã đến bệnh viện để điều trị.

Sau khi bác sĩ trưởng khoa Tiêu hóa Đỗ Diệp Xuân tiến hành nội soi toàn bộ đường tiêu hóa, ông phát hiện thấy thành trong của ruột già của ông Vương có lắng đọng melanin màu nâu đen giống da rắn, và ông được chẩn đoán mắc "bệnh hắc tố đại tràng".

Melanosis coli là một tổn thương lành tính do sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích trong thời gian dài (như senna, lô hội, đại hoàng...). Các loại thuốc này sẽ kích thích niêm mạc ruột và gây ra apoptosis của các tế bào biểu mô niêm mạc ruột. Các tế bào apoptosis bị thực bào để tạo thành các chất giống như lipofuscin, cuối cùng dẫn đến sắc tố niêm mạc và biểu hiện dưới dạng "hình da rắn" hoặc thay đổi "giống lưới" khi nội soi đại tràng. Nói một cách dễ hiểu, ruột già tích tụ quá nhiều sắc tố và trở thành ruột đen. Hầu hết bệnh nhân sẽ thấy sắc tố dần biến mất sau khi ngừng thuốc nhuận tràng trong 6-12 tháng.

Đừng uống giảm cân một cách tùy tiện!

"Những năm gần đây, có rất nhiều bệnh nhân mắc bệnh hắc tố ruột, thường gặp ở những bệnh nhân bị táo bón thường xuyên và những người theo đuổi hiệu quả làm đẹp và giảm cân" , bác sĩ Đỗ Diệp Xuân cho biết, hắc tố ruột chủ yếu là do thuốc nhuận tràng anthraquinone gây ra. Loại thuốc nhuận tràng này có thể kích thích nhu động ruột già, có tác dụng rõ rệt trong thời gian ngắn, nhưng sử dụng lâu dài sẽ khiến nhu động ruột yếu, ruột đen và thậm chí là ung thư.

Bác sĩ nhắc nhở, nếu xuất hiện triệu chứng táo bón, tốt nhất nên ưu tiên điều chỉnh thông qua chế độ ăn uống, luyện tập, men vi sinh... và không nên tự ý tin vào các "bài thuốc dân gian".

Nội soi đại tràng thường xuyên được khuyến cáo cho những người trên 40 tuổi hoặc những người bị táo bón mãn tính. Hãy đến bệnh viện để kiểm tra càng sớm càng tốt nếu bạn có các triệu chứng sau: máu trong phân hoặc chất nhầy trên bề mặt phân; táo bón kèm theo chướng bụng, đau bụng, buồn nôn và nôn; chán ăn, sụt cân rõ rệt và các triệu chứng khác, chẳng hạn như mặt nhợt nhạt, chóng mặt; thay đổi thói quen đại tiện: đi tiêu không đều, táo bón và tiêu chảy xen kẽ.

'Thần thánh hóa' trà giảm cân và 'detox'

Trong những năm gần đây, trào lưu "trà giảm cân" – còn gọi là "trà detox" – trở nên rất phổ biến, đặc biệt qua mạng xã hội và các quảng cáo của người nổi tiếng. Những sản phẩm này thường được quảng bá là "100% thảo dược tự nhiên", giúp "thải độc", "thanh lọc cơ thể" và giảm cân nhanh chóng mà không cần thay đổi chế độ ăn hay tập luyện.

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu và báo cáo dược tính đã khẳng định rằng hầu hết trà giảm cân không giúp giảm mỡ thực sự mà chỉ gây ra tình trạng giảm nước, thậm chí ẩn chứa nhiều thành phần không rõ ràng, có thể gây hại cho sức khỏe.

Các thành phần thường gặp trong trà giảm cân và tác hại

Senna – chất nhuận tràng mạnh

Senna chứa sennosides – hóa chất kích thích ruột co bóp, tạo nhuận tràng. Trà chứa senna khiến người dùng đi đại tiện nhiều lần, dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải như giảm Kali – từ đó dễ bị chuột rút, mệt mỏi, nhịp tim bất thường, thậm chí rối loạn nhịp tim nặng nếu kéo dài.

Cơ thể dùng lâu dài còn dễ bị nhờn thuốc nhuận tràng, làm mất phản xạ đại tiện tự nhiên, gây táo bón kinh niên.

Chất lợi tiểu (diuretics)

Nhiều trà chứa bồ công anh, cam thảo... có tác dụng lợi tiểu. Việc sử dụng kéo dài có thể gây mất cân bằng điện giải (Na⁺, K⁺), dẫn tới chuột rút, tăng huyết áp, mệt mỏi và nguy cơ tim mạch.

Caffeine quá mức

Rất nhiều loại trà giảm cân chứa lượng lớn caffeine, gây ra:

Tim đập nhanh, loạn nhịp, hồi hộp, có thể dẫn đến tăng huyết áp.

Mất ngủ, hồi hộp, lo âu – đặc biệt khi uống gần giờ ngủ.

Gây mất điện giải, kiệt cơ thể khi lạm dụng.

Thành phần ẩn tổng hợp

Sibutramine: là chất ức chế tái hấp thu serotonin–norepinephrine, bị cấm ở nhiều nước do gây tăng huyết áp, nhịp tim không ổn định, và tăng nguy cơ tim mạch. Nhiều sản phẩm trà giảm cân nhập lậu bị phát hiện chứa sibutramine không ghi trên nhãn.

Ví dụ: Sản phẩm "HAVYCO‑Vy&Tea" quảng cáo là trà thảo dược từ Việt Nam nhưng được phát hiện chứa sibutramine và phenolphthalein – một chất nhuận tràng gây hại. Các báo cáo từ FDA năm 2008–2010 cũng ghi nhận 27–34 sản phẩm bổ sung chứa sibutramine, thậm chí gấp đôi liều hợp pháp, dẫn đến ngộ độc.

Fluoxetine (Prozac): FDA cảnh báo về sản phẩm "Toxin Discharged Tea" chứa fluoxetine – thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm SSRI, có thể gây suy nghĩ tai hại, co giật nếu không sử dụng đúng chỉ định.

Các trường hợp cụ thể và hậu quả nguy hiểm

Không chỉ dừng lại ở những sản phẩm bị phát hiện có chứa chất cấm, ngay cả các loại trà "detox" tưởng chừng lành tính, được làm từ các thảo dược tự nhiên như lá sen, vỏ cam, gừng, nghệ, xô thơm... cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu sử dụng không đúng cách hoặc quá liều. Một trường hợp điển hình là của một phụ nữ 41 tuổi tại Thổ Nhĩ Kỳ, được đăng tải trong báo cáo y học năm 2016.

Người phụ nữ này đã uống hỗn hợp 7 loại thảo mộc liên tục trong 3 ngày để "giảm cân nhanh" trước một sự kiện. Sau ngày thứ ba, cô bắt đầu cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, đi tiểu ít và có dấu hiệu xuất huyết vùng dưới bất thường. Khi nhập viện, bác sĩ phát hiện cô bị tổn thương gan nặng, chức năng thận giảm mạnh, tiểu cầu tụt xuống mức nguy hiểm và men gan tăng gấp 10 lần bình thường. Cô phải nằm viện gần 40 ngày, trong đó có một tuần phải lọc máu do suy thận cấp.

Mặc dù sau cùng đã qua khỏi, chức năng gan và thận của bệnh nhân vẫn bị ảnh hưởng lâu dài. Đây là minh chứng rõ ràng rằng việc sử dụng trà thảo dược không hề "an toàn tuyệt đối" như nhiều người vẫn nghĩ, nhất là khi cơ thể chưa từng được kiểm tra dị ứng, tiền sử bệnh lý hoặc khi các loại thảo dược bị phối trộn một cách bừa bãi.

Tại Mỹ, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cũng đã nhiều lần phát cảnh báo về các loại "trà giảm cân" có chứa dược chất ẩn. Một trong số đó là sản phẩm "Toxin Discharged Tea" được bán trực tuyến trên nhiều nền tảng như Amazon, eBay... FDA phát hiện loại trà này có chứa fluoxetine – hoạt chất chính trong thuốc chống trầm cảm Prozac. Fluoxetine có thể gây ra hàng loạt tác dụng phụ nguy hiểm nếu sử dụng không đúng chỉ định, như lo lắng, mất ngủ, suy nghĩ tự làm hại, rối loạn nhịp tim, và khi kết hợp với các thuốc chống viêm không steroid (như aspirin, ibuprofen) có thể gây hại nội tạng.

Điều nghiêm trọng là fluoxetine không hề được ghi trong thành phần trên nhãn sản phẩm, khiến người dùng hoàn toàn không nhận thức được rủi ro mà họ đang đối mặt. FDA đã buộc phải phát đi thông báo khẩn và đề nghị người tiêu dùng lập tức ngưng sử dụng sản phẩm.

Không chỉ gây nguy hiểm về mặt thể chất, việc sử dụng trà giảm cân sai cách còn ảnh hưởng đến tinh thần và sức khỏe tâm thần của người dùng. Trên các diễn đàn như Reddit, hàng trăm người đã lên tiếng chia sẻ về những trải nghiệm kinh hoàng của họ sau khi dùng trà detox.

Một người dùng kể lại rằng sau khi sử dụng một loại trà nổi tiếng trên Insta do influencer quảng bá, cô đã bị tiêu chảy kéo dài 3 ngày liên tiếp, mất nước nghiêm trọng, chóng mặt, ngất xỉu và phải nhập viện để truyền dịch.

Người khác nói rằng hệ tiêu hóa của họ bị "tàn phá" sau 2 tuần dùng trà, dẫn đến viêm đại tràng, khó tiêu và rối loạn hấp thu kéo dài nhiều tháng. Một số người còn bị ám ảnh tâm lý, sợ ăn uống, sợ tăng cân trở lại, dẫn đến hành vi ăn kiêng cực đoan và rối loạn ăn uống. Điều này cho thấy việc tiếp cận thông tin sai lệch về giảm cân có thể gây tổn hại không chỉ đến cơ thể mà cả tâm trí của người tiêu dùng.